روایات شیعه نشان مىدهد این مصحف در زمانهاى مختلف نزد امامان معصوم علیهم السلام بوده، از امامى به امام دیگر رسیده و جز آن بزرگان کسى بدان دسترسى نداشته است. بر اساس این روایات، امامان با استفاده از آن حوادثى را پیشگویى و احکامى را بیان کردهاند. (1)

آنچه که از مجموع روایات برداشت می شود این است که اگر انسان ایمان به خدا و قیامت داشته باشد و اهل عناد و لجاج در دین و کفر و نفاق نباشد، امید زیادی به این که مورد شفاعت قرار گیرد هست. چنانچه در تفسیر فرات از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود جابر به امام باقر علیه السلام عرض کرد: ای پسر رسول الله! حدیثی از جده ات فاطمه سلام الله علیها برایم روایت کن....

امام باقر علیه السلام فرمود: پس به خدا سوگند کسی از مردم (شفاعت نشده) باقی نمی ماند مگر کسی که اهل شک باشد و در عقاید اسلام ایمان راسخ نداشته باشد، کافر و یا منافق باشد. (1)

پس شفاعت منوط به شرایطی است که تحصیل آنها در دست ما می باشد که با به دست آوردن آنها شاید مورد شفاعت قرار گیریم و این گونه نیست که معصومین هر کسی را که بخواهند و او لیاقت نداشته باشد انتخاب کنند.

و این که ابتدا کیفر می شوند و بعد به شفاعت می رسند یا از قبل شفاعت شده هستند باید گفت؛ هیچ معیار کلی در بین نیست و در قرآن کریم از این که چه مجرمینی و چه گناهانی و در چه موقع مورد شفاعت قرار می گیرند سخنی گفته نشده، پس ممکن است نسبت به بعضی مجرمین با توجه به فاعلیت و درجه گناه آنها قبل از کیفر مورد شفاعت قرار گیرند و یا این که مقداری از کیفر را ببیند و بعد مورد شفاعت واقع شوند.

مهمتر آنکه شفاعت مربوط است به قیامت و با عمل به دستورات الهی لازم است خود را از عذاب خداوند در برزخ رهایی بخشیم.

در کتاب مقاتل الطالبین و کشف الغمة آمده است که ام ابیها از کنیه های حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است که پیامبر اکرم (ص) به آن حضرت می فرمود ام ابیها؛ یعنی مادر پدرش (مادر من) .

فهم حقیقت و واقع این مطلب که چرا پیامبر اکرم (ص) به حضرت فاطمه سلام الله علیها ام ابیها می فرمود بسیار مشکل است. برخی به سادگی از آن گذشته و تنها به این اکتفا کرده اند که حضرت از شدت علاقه به آن حضرت می فرمود: مادر من.

ولی قطعاً کلام پیامبر چیزی فراتر از تعارفات مرسوم و معمولی است.

شاید با توجه به این که «ام» در لغت به معنی اصل و ریشه است، بتوان گفت حضرت زهرا سلام الله علیها اصل و منشأ نبوت و ولایت است که اگر وجود آن بزرگوار نبود، نبوت پیامبر و ولایت ائمه علیهم السلام آشکار نمی شد. به عبارت دیگر ولایت ثمره نبوت است و نبوت بدون ولایت بی معنی است.

چنان که در آیه شریفه خداوند به پیامبر می فرماید: اگر ولایت را به مردم ابلاغ نکنی، رسالتت ناتمام است و از این جهت که وجود حضرت صدیقه طاهره منشأ وجود ائمه اطهار بود، منشأ ولایت است. پس اگر حضرتش نبود، ولایت نبود و نبوت هم به طور کامل ثمربخش نبود، بنابراین آن حضرت منشأ نبوت و امامت است.

مؤید این مطلب هم روایتی است که برخی روایت کرده اند که خداوند می فرماید:

«و لولا فاطمة لما خلقتکما؛

اگر نبود فاطمه سلام الله علیها من شما (پیامبر و امیرالمومنین) را نمی آفریدم.»

سکوت علی علیه السلام ناشی از اقتدار علی علیه السلام بود، لیکن اقتداری که به خاطر مصلحت اسلام، این بار دست به شمشیر نبرد، گرچه برای او بسیار تلخ بود.

برای روشن شدن جواب باید به این چند مطلب اشاره شود:

- حضرت على علیه السلام امام معصوم است و هیچ گاه از او کار باطل و حرف ناحق سر نمى زند. همان طورى که پیامبر هم معصوم است و هر کارى انجام بدهد، حق است. مقصود از این سؤال ها این نیست که ما به کار امام یا پیامبر اعتراض داریم. بلکه هدف ما از طرح این سؤال ها این است که مى خواهیم شناخت و معرفت ما بالاتر برود و هر چه امام یا پیامبر را بهتر بشناسیم، بیشتر پیرو او مى شویم. این نکته را همواره در نظر داشته باشیم.

- على علیه السلام پس از وفات پیامبر (ص) روزهاى سختى را گذرانید. براى نمونه به بخشى از سخنان آن حضرت که در خطبه ى سوم نهج البلاغه است اشاره مى کنیم. این خطبه را خطبه ى شِقشِقیّه مى نامند.

در این خطبه، آن حضرت چنین درد دل مى کند:

«آگاه باشید به خدا سوگند ابوبکر جامه ى خلافت را بر تن کرد در حالى که مى دانست من قُطبِ خلافت هستم. او مى دانست که سیل دانش از من جارى است و پرنده ى دور پرواز نمى تواند به من برسد. وقتى او خلافت را غصب کرد، من لباس خلافت را رها کردم و از آن کناره گیرى کردم و مى اندیشیدم که با دست خالى براى گرفتن حق قیام کنم یا در این محیط تاریک که بزرگسالان در آن فرسوده مى گردند، جوانان پیر مى شوند و انسان مؤمن تا روز قیامت رنج مى کشد، صبر پیشه سازم؟ پس صبر را خردمندانه تر دیدم و صبر کردم. در حالى که خار در چشمم و استخوان در گلویم بود و با چشمان خود مى دیدم که میراث مرا به غارت مى برند. روزگار ابوبکر به سر آمد و خلافت را به عمر بن خطاب سپرد... بسیار شگفت آور است، ابوبکر که در حال حیات خود به مردم مى گفت: مرا رها کنید با این حال خلافت را براى عمر بن خطاب وصیت کرد. هر دو از پستان شتر خلافت، سخت دوشیدند و از حاصل آن بهره مند شدند. ابوبکر خلافت را به دست کسى سپرد که مجموعه اى از خشونت، سخت گیرى، اشتباه و پوزش طلبى بود... من در این مدتِ طولانى و عذاب آور، چاره اى جز صبر نداشتم...» (1)

- حضرت على علیه السلام وقتى شنیدند که ابوبکر را خلیفه کرده اند، با خلافت او مخالفت کرد و آن را نپذیرفت، ابن قتیبه دینوری مى گوید: پس از آن که ابوبکر را به خلافت انتخاب کردند، على علیه السلام را نزد ابوبکر آوردند. به او گفتند: با ابوبکر بیعت کن. او گفت: من به خلافت شایسته ترم، با شما بیعت نمى کنم. شما باید با من بیعت کنید. شما خلافت را از انصار گرفتید و بر آنان خویشاوندى با پیامبر را دلیل آوردید و حالا خلافت را از ما که خاندان پیامبر هستیم غصب مى کنید؟! مگر شما به انصار نگفتید که محمد از ماست و آنان هم به همین جهت خلافت را به شما سپردند و حالا من مانند همین دلیل را براى شما مى آورم. ما که از همه شما به پیامبر نزدیک تر و اَولى هستیم. پس بیایید به انصاف رفتار کنید وگرنه در حالى که آگاهى دارید، گرفتار ظلم مى شوید. عمر گفت: یا على! تو را رها نمى کنیم تا بیعت کنى. على به او گفت: خوب بدوش که نصفش مال توست. تو کار او را امروز استوار کن که فردا آن را به تو خواهد داد.

سپس على گفت: به خدا سوگند اى عمر! سخن تو را نمى پذیرم و بیعت نمى کنم.

ابوبکر گفت: اگر بیعت نکنی مجبورت نمی کنم.

ابوعبیده جراح گفت: پسر عموى عزیزم! تو کم سنّ و سالى، این ها پیران قوم تواند، تو مانند آنان تجربه ندارى، ابوبکر از تو قوى تر است. پس بیا این امر را به ابوبکر تسلیم کن و اگر زنده ماندى تو سزاوار آن هستى.

على علیه السلام فرمود: اى مهاجران! خدا را در نظر بگیرید، حکومت و مِلک حضرت محمد را از خانه اش بیرون نکنید و به خانه هاى خود نبرید و صاحبان آن را کنار نزنید. به خدا قسم اى مهاجران! ما از همه شایسته تریم.

بشیر بن سعید گفت: یا على! اگر انصار این سخنان تو را پیش از بیعت با ابى بکر مى شنیدند همه به تو رأى مى دادند. (2)

ابن قتیبه از علماى اهل سنت مى گوید: ابوبکر سراغ کسانى را که بیعت نکرده و در نزد حضرت على علیه السلام بودند گرفت. عمر بن خطاب را به سوى آنان فرستاد. عمر بن خطاب به خانه على علیه السلام آمد و آنان را صدا زد و گفت: بیایید بیعت کنید. آنان از بیرون آمدن امتناع کردند. عمر بن خطاب هیزم خواست و گفت: سوگند به آن که جان عمر در دست اوست، یا باید از خانه خارج شوید و یا خانه را بر سرتان آتش مى زنم. به عمر بن خطاب گفتند: فاطمه دختر پیامبر هم در خانه است. گفت: گر چه فاطمه در آن جا باشد. در پى این تهدید، همه بیرون آمدند و بیعت کردند، فقط حضرت على علیه السلام بیعت نکرد. (3)

- على علیه السلام پس از وفات پیامبر (ص) تنها ماند و کمک نداشت و اگر آن حضرت کمک و نیروى کافى داشت، دست به شمشیر مى برد و حق را به صاحب حق بر مى گردانید. در نهج البلاغه (4) مى خوانیم:

«خدایا براى پیروزى بر قریش و یارانشان از تو کمک مى خواهم، آنان پیوند خویشاوندى مرا بریدند و کار مرا دگرگون کردند و همگى براى مبارزه با من در حقى که از همه آنان سزاوارترم متحد گردیدند و گفتند: حق را اگر توانى بگیر و یا اگر تو را از حق محروم دارند یا با غم و اندوه صبر کن و یا با حسرت بمیر. به اطرافم نگریستم. دیدم که نه یاورى دارم و نه کسى از من حمایت مى کند. جز خانواده ام که مایل نبودم جانشان به خطر بیفتد. پس خار در چشمم فرو رفته، دیده بر هم نهادم و با گلوى استخوان در آن گیر کرده، جام تلخ را جرعه جرعه نوشیدم و در فرو خوردن خشم در امرى که تلخ تر از گیاه حنظل و دردناک تر از فرو رفتن تیزى شمشیر در دل بوده، شکیبایى کردم.

روزى اشعث بن قیس عرض کرد: یا على! چرا شمشیر نکشیدى تا حق خود را بگیرى؟

على علیه السلام به او فرمود: از همه ى بدریان، از همه ى مهاجران و انصار کمک خواستم و از آن همه مردم فقط چهار نفر پاسخ مثبت دادند: سلمان، ابوذر، مقداد و زبیر و از خاندان خودم هم کسى نبود که بتوانم با آن دست به کارى بزنم. حمزه که در جنگ احد کشته شد و جعفر هم در جنگ موته. من ماندم و دو نفر از خاندانم. عباس و عقیل. این دو نفر هم که قوى نبودند و به خاطر نبودن کمک و یاور، مرا به بیعت مجبور کردند. (5)

على علیه السلام به اشعث بن قیس فرمود: سوگند به خدا اگر آن روز که با ابوبکر بیعت کردند، چهل نفر همانند آن چهار نفر داشتم سکوت نمى کردم و لکن جز آن چهار نفر هیچ کس را نیافتم. (6)

على علیه السلام همچنین فرمود: اگر قبل از بیعت با عثمان کمک و نیرو داشتم با آنان درگیر مى شدم. (7)

- على علیه السلام همواره خواهان وحدت جامعه نوپاى اسلامى بود و این مسأله را هیچ گاه فراموش نکرد و مهم تر از وحدت مسلمانان، حفظ خود دین اسلام بود. آن حضرت هم به حفظ دین اسلام مى اندیشید و هم به حفظ وحدت مسلمانان.

على علیه السلام فرمود: مردم با ابوبکر بیعت کردند در حالى که من به این امر شایسته تر از او بودم. من هم گوش به حرف آنان کردم و از آنان اطاعت کردم. چون ترسیدم که مردم به دوره ى کفر برگردند. (8)

در نهج البلاغه، (9) آمده است:

«آن گاه که پیامبر به سوى خدا رفت، مسلمانان پس از وى در کار حکومت با یکدیگر درگیر شدند. سوگند به خدا نه در فکرم مى گذشت و نه در خاطرم مى آمد که عرب، خلافت را پس از رسول خدا از اهل بیت او بگردانند یا مرا پس از وى از عهده دار شدن حکومت بازدارند. تنها چیزى که نگرانم کرد شتافتن مردم به سوى ابوبکر بود که با او بیعت کردند. من دست باز کشیدم تا آنجا که دیدم گروهى از اسلام بازگشته، مى خواهند دین محمد را نابود کنند. پس ترسیدم که اگر اسلام و طرفدارانش را یارى نکنم رخنه اى در آن ببینم یا شاهد نابودى آن باشم که مصیبت آن بر من سخت تر از رها کردن حکومت بر شما است که کالاى چند روزه دنیاست و به زودى ایام آن مى گذرد. چنان که سراب ناپدید شود یا چونان پاره هاى ابر که زود پراکنده مى گردد. پس در میان آن آشوب و غوغا به پا خاستم تا آن که باطل از میان رفت و دین استقرار یافت.»

- در نهج البلاغه (10) آمده است:

«مى دانید که سزاوارتر از دیگران به خلافت، من هستم. سوگند به خدا به آن چه انجام داده اید گردن مى نهم تا هنگامى که اوضاع مسلمین رو به راه باشد و از هم نپاشد و جز من به دیگرى ستم نشود و پاداش این گذشت و سکوت و فضیلت را از خدا انتظار دارم و از آن همه زر و زیورى که به دنبال آن حرکت مى کنید پرهیز مى کنم.»

این سخنان را على علیه السلام وقتى که مردم جمع شدند تا با عثمان بیعت کنند، فرمود.

7- در مورد همکارى حضرت على علیه السلام با خلفاى سه گانه باید دانست که خلفاى سه گانه براى حلّ مشکل خود به آن حضرت مراجعه مى کردند و آن حضرت هم مشکل آن ها را حلّ مى کرد. همکارى حضرت على علیه السلام با آنان به این معنا نیست که حضرت با آن ها دوست و صمیمى بشود و با آن ها رفت و آمد خانوادگى داشته باشد. على علیه السلام هیچ گاه با آنان صمیمى نبود. (11)

براى نمونه به چند مورد از موارد همکارى اشاره مى کنیم:

ابوبکر تصمیم گرفت در جنگ مرتدّان شرکت کند. على علیه السلام به او فرمود: تو به جنگ نرو و در مدینه بمان، تو اگر آسیب ببینى کل تشکیلات آسیب مى بیند. ابوبکر هم از تصمیم خود برگشت.

وقتى که مسلمانان بر بیت المقدس مسلّط شدند، اهل بیت المقدس گفتند: ما به دست رهبر شما تسلیم مى شویم نه به دست شما. عمر بن خطاب در مورد رفتن به شام با صحابه مشورت کرد. عثمان گفت: به شام نرو. ولى على علیه السلام فرمود: برو. عمر بن خطاب پیشنهاد حضرت على علیه السلام را پذیرفت و رفت عمر بن خطاب تصمیم گرفت در جنگ نهاوند شرکت کند تا مسلمانان قدرت بیشترى پیدا کنند. ولى على علیه السلام به او گفت: رفتن تو به جبهه ى ایران مصلحت نیست. تو در مدینه بمان. عمر هم نظر او را پذیرفت. (12)

توجه داشته باشیم که در میان صحابه پیامبر کسى به پایه حضرت على علیه السلام نمى رسید و براى همین همه نیازمند به او بودند. ولى او نیازمند به هیچ کس نبود. على علیه السلام گر چه کنار زده شده بود، ولى همه مسائل را زیر نظر داشت و هر وقت هم راهنمایى مى خواستند، راهنمایى مى کرد.

از آن چه گذشت معلوم شد که عوامل متعددى باعث شد که على علیه السلام دست به شمشیر نبرد. این عوامل عبارتند از:

- بحران ارتداد

- حفظ اسلام

- حفظ وحدت جامعه اسلامى

- جلوگیرى از تزلزل اعتقادى مسلمانان

- بیزارى على علیه السلام از خونریزى بین مسلمانان

و همین عوامل موجب همکارى آن حضرت با خلفاى سه گانه شد.(13)

در همه زمان ها متداول است کسانى که به علت هاى گوناگون (مانند متعدد بودن فرزندان، ضعف جسمى، اشتغال به مسائل علمى و...) نیاز به معین دارند، از خدمتکار استفاده کنند. آنچه مهم است نوع برخورد با این موضوع است که مهربانی و عطوفت اهل بیت علیهم السلام نسبت به خدمتکاران آن گونه بود که حتی پس از آزادی نیز حاضر نبودند از نزد آنان به جایی بروند و آزادی و شرافت و کمال خود را در خدمت به ایشان می دانستند.

در مورد «فضه» خدمتگزار حضرت زهرا سلام الله علیها نیز که شیفته و دلداده آن حضرت بود از جناب سلمان فارسی نقل شده که حضرت با او قرار گذاشتند که یک روز او کارهای منزل را به عهده بگیرد و یک روز حضرت زهرا علیها السلام می بینید که حضرت چگونه با خدمتگزار خود رفتاری مهربانانه و پرعاطفه دارند. آیا مدعیان حقوق انسانی می توانند چنین رفتاری داشته باشند؟ یا در پوشش های نوین به استعمار بشر پرداخته اند؟

علت مخفى بودن قبر حضرت زهرا سلام الله علیها وصیت آن حضرت است. این وصیت فلسفه حکیمانه اى دارد و در واقع نوعى افشاگرى و اعلام تاریخى اعتراض فاطمه سلام الله علیها به جریان خلافت است. حضرتش با این وصیت، تاریخ را همواره با سؤالى مواجه مى سازد که پاسخ قاطع آن به همراهش مى باشد یعنى نشان مى دهد که آن حضرت از وضع موجود ناراضى بوده و با توجه به آن که پیامبر (ص) طبق نقل متواتر شیعه و سنى مکرراً مى فرمود: «رضاى فاطمه، رضاى خدا و پیامبر است و غضب او غضب آنهاست».

از این رو آن حضرت سند زنده اى در تاریخ مبنى بر غیر اسلامى بودن آنچه رخ داد، باقى گذارد.

ابن ابى الحدید معتزلى که فردى عالم و سنى مذهب است مى نویسد:

«ابراهیم بن سعید ثقفى از ابراهیم بن میمون از عیسى بن عبداللّه بن محمد بن على بن ابى طالب علیه السلام از پدرش، از جدش از على علیه السلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود: فاطمه سلام الله علیها نزد ابوبکر رفت و به او فرمود: پدرم فدک را به من بخشید وعلى و امّ ایمن بر این مطلب گواهند. گفت: تو جز حق و راستى چیزى به پدرت نسبت نمى دهى، من آن را به تو بخشیدم و بعد تکه اى از پوست طلبید و سند فدک را براى حضرت زهرا نوشت. حضرت از نزد او خارج شد و در بین راه به عمر رسید. عمر پرسید: اى فاطمه! از کجا مى آیى؟ گفت: از نزد ابوبکر مى آیم. به او گفتم که رسول خدا فدک را به من بخشیده و على و امّ ایمن نیز بر این مطلب گواهند. وى فدک را به من برگرداند و این نوشته را به من داد. عمر نوشته را از آن حضرت گرفت و نزد ابوبکر آمده گفت: تو فدک را به فاطمه داده اى و سندش را نوشته اى؟ گفت: آرى. گفت: على به سود خود گواهى مى دهد و امّ ایمن هم یک زن است. بعد آب دهان بر روى آن سند انداخته نوشته را پاک و سند را پاره کرد.

روایت شده که ابوبکر پس از گواهى امیرالمؤمنین علیه السلام دستور داد فدک را به حضرت زهرا بدهند. عمر بر این حکم ابوبکر اعتراض کرده، نوشته را پاره کرد.(1)