یکی از بهترین مؤیّدات بر ارتکاب عمل و شکستن حرمت و حریم خانه حضرت فاطمه علیها السلام اظهار تأسّف و پشیمانی شدید خلیفه در آخرین لحظات زندگی است و این بهترین شاهد است که مسأله در حدّ تهدید به احراق پایان نیافته بلکه مأمورین او به خانه ریختند و حرمت و حریم خانه را شکستند.

مسأله ندامت و پشیمانی ابوبکر نسبت به اموری که در دوران خلافت دو ساله خود مرتکب شد، در کتب معتبر اهل سنّت و شیعه آمده است، و نخستین چیزی را که از آن اظهار ندامت و پشیمانی شدید می کند کشف و تفتیش خانه فاطمه علیها السلام است.

اما اینکه چرا این حوادث تلخ و ناگوار در تألیفات اکثر اهل سنّت انعکاس نیافته و حتی در بعضی از کتب تاریخی آنان مرحله اوّل هم ذکر نشده است کلاً دو چیز را می توان گفت؛

ما ابتداء به بیان این دو عامل می پردازیم و سپس به قسمتی از سخنان آنها در این مورد اشاره می نماییم.

ـ یکی از چیزهایی که اکثر دانشمندان اهل سنّت مخصوصاً متقدّمین از آنها در مورد صحابه پیامبر معتقدند، مسأله عدالت صحابه و اجتهاد آنهاست، آنها همه اصحاب پیامبر را عادل و مجتهد می دانند و آنها افرادی چون عمرو بن عاص، معاویة بن ابی سفیان، خالد بن ولید، عبدالرحمن ابن ملجم، مغیرة بن شعبه، و حتی یزید بن معاویه (با اینکه صحابی نیست) و همه صحابه را چه آنهایی که در کنار علی بن ابیطالب بودند و چه آنهایی که با او جنگیدند و چه آنهایی که عزلت گزیدند و... همه و همه را عادل و مجتهد می دانند، بر اساس این طرز تفّکر بسیاری از نویسندگان اهل سنّت از ذکر حوادثی که عدالت صحابه را زیر سؤال می برد خودداری می کنند. حادثه یورش به خانه امیرالمؤمنین علیه السلام و ریختن در خانه و آسیب رساندن به دخت گرامی رسول خدا و... حادثه کوچکی نیست، تا از یک سو این حادثه تلخ و ناگوار را در آثارشان بیاورند و از سوی دیگر حادثه آفرینان را افرادی عادل و مجتهد و بر حق معرّفی کنند، از این جهت عدّه ای ترجیح داده اند که در برابر مسائل و حوادثی که عدالت آنها را زیر سؤال می برد ساکت بمانند.

ـ عامل دیگر این امر خلع سلاح نمودن شیعه است آنها دیدند نقل این حوادث موجب می شود که شیعیان آنان از این امر به عنوان حربه ای برنده بر حقانیت مسلک و مرام خویش و ابطال مرام اهل سنت استفاده کنند. از این رو برای خلع سلاح مخالفین از نقل آن خودداری می کنند و گاهی در چاپهای بعدی آثار پیشینیان دست به تحریفاتی می زنند.

از این جهت سید مرتضی علم الهدی در الشافی و شیخ الطائفه در تلخیص الشافی پس از نقل خبر بلاذری در آمدن عمر با آتش به در خانه حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و برخورد با فاطمه سلام الله علیها، و گفتگوی آن حضرت با او: آیا آمده ای که خانه ام را بر من بسوزانی و...؟ می گوید:

این خبر را شیعه از طرق متعدد روایت کرده است، و جا داشت که محدثین اهل سنّت نیز آن را نقل بکنند. آنها در گذشته این احادیث را با طیب نفس نقل می کردند ولی بعدها دیدند که نقل این مطالب بر ضررشان تمام می شود، پس از نقل آن خودداری کردند.

سخن سید مرتضی و شیخ طوسی بیانگر این واقعیت است که نویسندگان اهل سنّت هر چه بیشتر با حوادث ناگوار صدر اسلام فاصله می گرفتند کمتر آن حوادث مسأله آفرین را در تألیفاتشان می آوردند تا حربه ای به دست مخالفینشان ندهند، و عدّه ای بر این امر یعنی نیاوردن حوادث تلخ و رفتار و اعمال زشت عده ای از صحابه پیامبر، و پیدا کردن نقاط مثبتی در انتخاب خلیفه و مهم جلوه دادن آن تعمّد داشته اند تا مبادا مقام و موقعیّت خلفا زیر سؤال برود.

امام المورّخین محمد بن جریر طبری، در حوادث سال سی ام، در شرح حال ابوذر و ماجرای او با معاویة می نویسد:

در علّت فرستادن معاویه ابوذر را از شام به مدینه چیزهای زیادی گفته اند، که نقل بیشتر آنها را دوست ندارم، ولی کسانی که معاویه را معذور دانسته اند در این مورد داستانی را ذکر کرده اند که سرّی برایم از شعیب از سیف از عطیه از یزید فقعسی نوشت و....

وی از نگارش حقایقی که به کرامت خلیفه سوّم و معاویه بر می خورد خودداری می کند و از ایراد آن کراهت دارد.

سپس داستانی را که برخی در مقام معذرت خواهی از رفتار معاویه و تبرئه و بی گناه شمردن خلیفه ساخته اند ذکر کرده است، در حالی که این قصّه ساختگی برخلاف تاریخ صحیح و حدیث مسلّم است.

مرحوم علاّمه امینی رجال این داستان ساختگی را افرادی کذّاب و وضّاع و مجهول و ضعیف و متّهم به زندقه و... معرفی می کند.

ابن اثیر جزری به پیروی از طبری می گوید:

در علّت فرستادن معاویه ابوذر را از شام به مدینه چیزهایی گفته اند: از دشنام دادن معاویه او را، و تهدید کردن به قتل و فرستادنش از شام به مدینه بر شتر برهنه، و تبعید شدن ابوذر از مدینه به صورت خیلی زشت که نقل آن درست نیست و اگر هم واقعیّت داشته باشد باید عثمان را معذور دانست، و آن اینکه حق امام است که رعیّتش را ادب کند و غیر از این از عذرها، نه اینکه این امور وسیله طعن و انتقاد بر خلیفه قرار گیرند. و من از نقل آنها خودداری کردم.

مرحوم علامه امینی در این جا بحثی دارد تحت عنوان «جنایة التاریخ» و نمونه های بسیاری از این حق کشی ها را آورده است.

خط مشی طبری الگوی مورّخین بعدی قرار گرفت. آنها نیز که مدرکشان تاریخ طبری بود از آوردن حقایق به بهانه اینکه موجب عیبجویی در کبار صحابه خواهد شد طفره رفتند و در مقابل به نقل روایات ساختگی پرداختند. (66)

بیشتر علمای اهل سنّت این مرحله از تاریخ را مسکوت گذاشته و مسأله را در حدّ تهدید به احراق (سوزاندن) پایان برده اند، و تهدید به احراق و حتّی تأکید نمودن این تهدید به سوگند را به انگیزه حفظ وحدت مسلمین و بیعت با خلیفه، امری ناچیز می دانند و آن را عیبی برای خلافت به حساب نمی آورند.

ولی با این همه، بعضی از علما و دانشمندان اهل سنّت به این مرحله نیز تصریح کرده اند و از بعضی دیگر به طور ضمنی این قضیه فهمیده می شود.

قاضی عبدالجبار معتزلی، متوفّای 415 در این مورد می گوید:

«معلوم ٌ اَنَّ عَلیّاً علیه السلام لما امْتَنِعَ عَنِ البَیعةِ هَجمُوا عَلی دارِ فاطِمةَ»؛

روشن است، هنگامی که علی علیه السلام از بیعت خودداری کرد مأمورین خلیفه به خانه فاطمه ریختند. (61) .

ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه می گوید: من در نزد استاد خود ابوجعفر نقیب حدیث هبار بن اسود را می خواندم که نیزه حواله هودج زینب دختر رسول خدا کرده بود و او را به گونه ای ترساند که فرزندی از او سِقط شد و به این سبب رسول خدا در روز فتح مکّه خون او را هدر کرد، و می افزاید:

چون این حدیث را بر نقیب خواندم، وی گفت: هرگاه رسول خدا خون هبار را به جهت ترساندن زینب هدر کرد ظاهر این است که اگر رسول خدا در حیات بود، نسبت به خون کسی که فاطمه سلام الله علیها را ترساند و فرزند او را هلاک گرداند، نیز چنین می کرد ابن ابی الحدید می گوید:

به نقیب گفتم که این حدیث را از تو نقل کنم که فاطمه سلام الله علیها را ترسانیدند و فرزندش محسن را سِقط کردند نقیب گفت: آن را از من نقل نکن و خلاف آن را نیز از من نقل نکن که من در این امر به خاطر وجود اخبار متعارض متوقّف هستم.

و جای این سؤال است که اخبار دال بر سقط محسن را چه شده است تا به جهت تعارض با اخبار مخالف موجب توقف نقیب در این مسأله گردد. چون در کتب فعلی اهل سنت روایات اندکی بر سقط محسن دیده می شود.

همچنین شهرستانی در الملل و النحل و صفدی در الوافی بالوفیات، و عبدالقاهر بغدادی در الفرق بین الفرق در نقل عقائد نظّام اهانت عمر به حضرت فاطمه سلام الله علیها و ضربه زدن به آن حضرت و از بین رفتن محسن را جزو آن عقاید شمرده است.

محمدبن طلحه شافعی متوفّای 652 می نویسد:

«اَمّا مُحْسِن فَدَرَجَ سِقْطاً»؛ محسن به علت سقط شدن از بین رفته است. (62) .

شاعر توانا و ادیب بزرگ جهان عرب، عبدالمسیح انطاکی مسیحی (63) علت وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها را چنین می نویسد:

چند امر در سلامت فاطمه زهرا علیها السلام تأثیر داشت؛ 1 ـ رحلت جانگداز پدر بزرگوارش. 2 ـ غصب خلافت از همسرش. 3 ـ خشونتی که از عمر بن خطاب بر او رفت.

همچنین عمر ابوالنصر، نویسنده معاصر مصری، مسأله هجوم عمر به خانه حضرت فاطمه علیها السلام و وادار کردن علی به بیعت با ابوبکر را ذکر می کند وی در مورد محسن می نویسد: مورخین در وجود او اختلاف دارند اگر چه یعقوبی و مسعودی و غیر آنان بر وجود او تأکید می ورزند.

مؤلف کتاب الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد می گوید:

فاطمه پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله کودکی به نام محسن را سقط کرده است. شاید به خاطر ناراحتی و اضطراب زیاد کودک را سقط کرده است. (64) .

همچنین عباس محمود العقاد در وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها می نویسد: زهرا به بیماری فرسایشگر قابل توصیفی مبتلا نبوده است زیرا یکی از ویژگیهای عرب توانایی زیاد آنان در توصیف است، اطرافیان زهرا و اهل خانه او از قدرتمندترین عرب در بیان سلامت و مریضی افراد بودند، و ما در کلام آنان که شکوه های او را بازگو می کنند به بیماریهایی بر نمی خوریم که انسانی را در عنفوان جوانی از بین ببرد، آنچه از کلامشان به دست ما رسیده علت وفات وی نقاهت، ضعف و اندوه است و بر اینها رنج و بیماری تولد زودرس را نیز باید افزود هر گاه درست باشد که او پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله کودکی به نام محسن را سقط کرده است چنانچه در بعضی از اخبار مشاهده می شود. (65) .

در اینجا مناسب است که نگاهی نیز به زیارتنامه های آن حضرت بیندازیم، برای آن حضرت چند زیارتنامه ذکر کرده اند که به بعضی از آنها اشاره می شود. یکی همان زیارتنامه معروفی است که با جمله «اَلسلامُ عَلَیْکِ یا مُمْتَحَنَةُ امتَحَنَکِ الّذی خَلَقَکِ قَبْلَ ان یَخْلُقَکِ...».

این زیارتنامه دارای سند است، و شیخ مفید، شیخ طوسی، شیخ حرّ عاملی و علامه مجلسی و بعدیها نیز آن را ذکر نموده اند.

در این زیارتنامه کوتاه و مختصر جملاتی دالّ بر شهادت و یا شکستن پهلو و... وجود ندارد، و گویا این زیارتنامه به نظر شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه نرسیده و از این جهت آن را نیاورده است.

دیگر زیارتنامه مختصری است که شیخ مفید در کتاب المزار می آورد و بخشی از آن چنین است:

«اَلسّلامُ عَلَیْکَ یا رَسولَ اللّه اَلسّلام عَلی اِبْنَتِکَ الصّدیقةِ الطاهِرَة اَلسّلامُ عَلَیْکِ یا فاطِمَةُ یا سیدَةُ نِساءِالعالَمین، ایتّها البَتول الشَّهیّدة اَلطاهِرَة، لَعَنَ اللّهُ مانِعَکِ اِرثَکِ و دافِعَکِ عَنْ حقّک...».

کفعمی در بلدالامین و مجلسی در بحارالانوار نیز آن را آورده اند.

در زیارتنامه سوّم که شیخ طوسی می فرماید اصحاب ما آن را در مقام زیارت آن حضرت می خوانند این جملات آمده است

«اَلسُّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ رَسولِ اللّه... اَلسَّلامَ عَلَیْکِ اَیَّتُها الصِدیقَّةُ الشَهیْدَة... اَلسَّلامُ عَلَیْکِ ایَتُّها المُضْطَهَدَةُ المَقْهُورَة...»

شیخ طوسی این زیارت را از شیخ صدوق گرفته است و متن آن از منشأت خود صدوق است. صدوق می گوید: پس از آنکه پشت به قبله و روی به جانب بیت فاطمه سلام الله علیها نمودم چنین گفتم: السلام علیک... و در پایان می افزاید: من در احادیث زیارتنامه ای برای حضرت فاطمه سلام الله علیها نیافتم، پس می پسندم برای مراجعه کننده به کتابم آنچه را که برای خودم می پسندم.

در زیارتنامه چهارم که مجلسی و دیگران آن را از سید بن طاووس از کتاب مصباح الزائر او نقل می کنند در فرازی از آن چنین آمده است:

«... اَلسَّلامُ عَلَی البَتُولةِ الشَهیدَة... اَلسَّلامُ عَلَیْکِ ایّتُهَاالمُمْتَحَنَة اَلسَّلامُ عَلَیْکِ ایَّتُهَا المَظْلُومَةُ الصّابِرَة لَعَنَ اللّهُ مَنْ مَنَعَکِ حَقَّکِ وَ دَفَعَکِ عَن اِرْثِک وَ لَعَنَ اللّهُ مَنْ ظَلَمَکِ وَ أعْنَتَکِ وَ غَصَّصَکِ بِریقِکِ وَ أَدْخَلَ الذُّلَ بَیْتَکِ...»

در این زیارتها شهیده را به معنای گواه و الگو گرفتن و آن را همانند بتول، راضیه، مرضیه از القاب آن حضرت قرار دادن خلاف ظاهر است. زیرا شهید به معنای کسی که در میدان جنگ و یا مظلومانه کشته شود در لسان پیامبر و ائمه علیهم السلام به کار رفته، و در صدر اسلام یک اصطلاح رایجی بوده است.

بنابراین اطلاق شهیدة به آن حضرت به این معنا است که آن حضرت مظلومانه به خاطر آسیبی که به او رسیده بود وفات کرد. وانگهی ما در میان اسماء و القابی که از زبان پیامبر اسلام و ائمه اطهار برای آن بانوی بزرگوار ذکر شده لقبی به نام شهیدة (به معنای شاهد و الگو) نمی یابیم، تا بگوییم شهیدة به همین معنا در زیارت نامه ها منظور است، بلکه این لقب نیز مثل صابرة، ممتحنة، مظلومة و مضطهدة و... به خاطر آسیب مهاجمین به آن حضرت، که منتهی به رحلت او گردید بعداً به او داده شده است.

در زیارتنامه پنجم که مرحوم مجلسی و محدّث قمی آن را از سیّد بن طاووس متوفّای 664 نقل نموده اند جملاتی به صورت صریح بر شکستن پهلو و کشتن فرزندش محسن و غصب کردن حق وی دلالت می کند.

«... وَ صَلِّ عَلَی الْبَتولِ الطاهِرَة، الصِدیْقَةِ المَعْصُومَة، التَقیّةِ النَّقیَّة، الرَضیّة المَرْضیَّة، الزَکیَّةِ الرَشیْدَة، المَظْلُومَةِ الْمَقْهُورَة، المَغصوبَةِ حَقُّها المَمْنُوعَةِ اِرْثُها، المَکْسُورَةِ ضِلْعُها، المَظْلُومِ بَعْلُها المَقْتُولِ وَلَدُها...»

البتّه علامه مجلسی تصریح می کند که سند این زیارت به نظرش نرسیده است، ولی اکثر محدّثین شیعه این زیارت را در کتاب دعا و زیاراتشان آورده اند.

این حاکی از آن است که محتوای این زیارت مورد قبول و باور علمای شیعه بوده است و اگر این ظلم و ستمها بر آن حضرت واقع نشده بود خواندن این زیارتنامه با توجّه به اینکه زیارت یک عمل عبادی است مشروع و جایز نمی بود.

درنتیجه از نظر علمای شیعه، مسأله در حدّ تهدید به سوزاندن پایان نمی یابد بلکه مأمورین خلیفه به خانه ریختند و در این رهگذر به فاطمه زهرا علیها السلام آسیب و صدمه رسانیدند به گونه ای که فرزندی را که در شکم داشت، ساقط کرد، و از صدمات آن به بستر مریضی افتاد و در آن کسالت رحلت کرد.

به تصریح مرحوم شیخ الطائفه در تلخیص الشافی این مسأله نزد شیعه معروف و بلاخلاف است.

حکیم الهی ملاّمحسن فیض کاشانی متوفّای 1091 در علم الیقین در فصل بیستم در این مورد می نویسد:

سپس عمر عده ای از طلقاء و منافقین را جمع کرده و به سوی خانه امیرالمؤمنین آمدند و با در بسته مواجه شدند و فریاد کشیدند یا علی! از خانه بیرون بیا که خلیفه رسول خدا تو را می خواند، ولی آنان در را به روی آنها باز نکردند.

پس هیزم آوردند و در پای در نهادند و آتش تهیه کردند تا در خانه را بسوزانند و عمر فریاد کشید و گفت: به خدا قسم اگر در را باز نکنید آن را آتش می زنم و همین که فاطمه علیها السلام دانست که آنها تصمیم دارند خانه را بسوزانند حرکت کرد و در را گشود.

همین که در را گشود جمعیّت او را به عقب راندند و فاطمه علیها السلام بین در و دیوار واقع شد و سپس بر سر امام ریختند و گریبان وی را گرفتند و درحالی که او را بر زمین می کشاندند به سوی مسجد بردند، فاطمه علیها السلام بین آنها و همسرش حائل شد و گفت: به خدا قسم نمی گذارم که پسرعمویم را به زور به مسجد ببرید... جمعیت که چنین دیدند امام را رها کردند، عمر به قنفذ دستور داد که با تازیانه فاطمه علیها السلام را بزند، قنفذ تازیانه را به فاطمه سلام الله علیها زد تا ایشان از حال برفت و اثر آن در جسم شریفش پیدا شد و این ضربت بیشترین تأثیر را در سقط جنین او که پیامبر او را محسن نام نهاده بود، داشته است و....

البته مرحوم فیض این بخش از علم الیقین (58) را از کتاب «التهاب نیران الاحزان» نقل می کند ولی از بیوگرافی مؤلف این کتاب اطلاعی در دست نیست. منتهی اعتماد فیض بر این کتاب و نقل فصلهایی از آن می تواند بیانگر نظر وی در این قضیه باشد. (59) .

همچنین محدّث قمی حاج شیخ عباس در بیت الاحزان در موارد زیادی این مسأله را خاطر نشان کرده است، و به تألیف ایشان در این موضوع، بیت الاحزان مراجعه شود.

همچنین سید عبدالرزاق الموسوی المقرم متوفّای 1391 (60) این مسأله را یادآور شده است.

بنابر این مسأله از نظر روائی و کلامی و تاریخی مورد اتفاق علماء شیعه است. شأن یک محقّق و پژوهشگر تاریخ آن است که با توجه به مدارک و منابعی که در دست دارد به تحقیق و بررسی بپردازد چه اینکه تاریخ یک علم نقلی است، همانند فقه و تفسیر و... ما نمی توانیم به صِرْف بعید دانستن این امر از طرف دست اندرکاران خلافت به تاریخ سازی بپردازیم، و این همه منابع و مدارک را نادیده بگیریم و اگر این امر را دیگران قبول ندارند لااقل این عقیده شیعه است.

گفته می شود که دختر گرامی پیامبر هنگام جلوگیری از ورود مهاجمین به خانه صدمه و آسیب دید به طوری که فرزندی که در شکم داشت ساقط کرد، و از آن پس همواره بیمار، و در رنج و اندوه به سر می برد تا رحلت کرد. این موضوع از نظر مدارک و منابع شیعی به آسانی قابل اثبات است و به عنوان یک امر مسلّم تلّقی می گردد. این مسأله هم در آثار قدماء و متقدمین از علمای شیعه و هم در آثار متأخرین آنها منعکس گردیده است.

نه تنها شیعه بلکه برخی از اهل سنّت نیز بدان اشارت نموده اند، ولی چنانچه بیان داشتیم بسیاری از آنان در همان مرحله اوّل توقف نموده و قدمی جلوتر ننهاده اند و از ذکر حوادث بعدی سکوت کرده اند، ولی چنانچه به زودی خواهد آمد نتیجه بحث این سه فصل حکایت از وقوع این حادثه هولناک و دلخراش و اسفبار دارد.

برای تحقیق در مسأله بحث را در دو بخش مطرح می کنیم:

ـ انعکاس این قضیه در مدارک شیعی و احیاناً در برخی از منابع سنّی.

ـ علّت عدم انعکاس این قضیه در اکثر منابع سنّی.

اما در قسمت اوّل نخست به نقل سخنان برخی از بزرگان شیعه می پردازیم و سپس گفته های بعضی از دانشمندان اهل سنّت را ذکر می کنیم.

در آثار و تألیفات بزرگان شیعه چه متقدّمین و چه متأخّرین، و چه محدّثین و چه متکلّمین و... این قضیّه اسفبار منعکس شده است.

ـ نصربن مزاحم مِنْقری کوفی مورّخ شیعی متوفّای سنه 212 در کتاب صفیّن می آورد، وقتی که معاویه شریعه فرات را برای بار دوّم بر روی سپاه عراق بست، مردی از طایفه سَکون از اهل شام به نام سلیل بن عمرو، در ضمن اشعاری معاویه را بر ادامه ممانعت آب تحریک و تشجیع نمود، معاویه پاسخ داد حق با شماست ولیکن عمروعاص نمی گذارد (یا چنین نظری دارد) و می گوید:

آنها را از آب مانع مشو، چون علی کسی نیست که خودش تشنه بماند و تو را سیراب ببیند در حالی که افسار اسبها در دست او و سپاه اوست و به فرات نظر می افکند مگر آنکه یا از فرات سیراب شود و یا کشته شود و تو می دانی که او شجاع و بی باک است و با او مردم عراق و حجاز هستند و من و تو شنیده ایم که او می گفت: ای کاش! چهل مرد می داشتم و سپس قضیه ای را یاد کرد، ای کاش! در روزی که خانه فاطمه سلام الله علیها را تفتیش می کردند چهل مرد می داشتم.

ـ محمدبن یعقوب کلینی متوفّای 329 در اصول کافی در باب مولد الزهراء حدیث دوّم به سند صحیح از امام کاظم علیه السلام روایت می کند:

«اِنَّ فاطمة صِدّیقة شهیدةٌ وَ اِنَّ بناتَ الانبیاء لایطمثن».

مولی محمد صالح مازندرانی متوفّای 1086 یا 1081 در شرح واژه شهید می گوید: شهید به کسی گویند که در میدان جنگ به عنوان انجام وظیفه کشته شود سپس معنای آن توسعه یافت و به هر کسی که مظلومانه کشته شود، مثل فاطمه علیها السلام اطلاق می شود زیرا او را در حالی که فرزندی در شکم داشت در به پهلوی او زدند و فرزندش سقط شد و به سبب آن از دنیا رفت اما وجه تسمیه (این افراد و حضرت فاطمه سلام الله علیها) به شهید این است که خداوند و فرشتگان، بهشت را برای او شهادت می دهند. و یا اینکه او پس از مردن به حیات متصف می شود مثل اینکه او حاضر و ناظر است و نمرده و یا اینکه مقام و منزلتی را که خدا برایش فراهم نموده مشاهده می کند.

ـ شیخ صدوق متوفّای سنه 381 هـ.ق روایت مفصّلی از ابن عباس از رسول گرامی اسلام در فضیلت فاطمه زهرا علیها السلام نقل می کند. تا اینکه می گوید رسول خدا فرمود:

«هرگاه فاطمه را می نگرم به یادم می آید ستم و ظلمی که بعد از من به او روا خواهند داشت. و گویا با فاطمه حاضرم و می نگرم که خواری وارد خانه او می شود و هتک حرمت او می گردد و حق او را غصب می نمایند و او را از ارثش محروم می کنند و پهلوی او را می شکنند و جنین او را سِقط می کنند و او فریاد می کشد که یا محمّداه و استغاثه می کند ولی کسی به فریاد او نمی رسد و همواره پس از من محزون و مغموم و گریان خواهد زیست...».

همچنین در مجلس بیست هشتم، حدیث دوم با سند معتبر از امیر المؤمنین روایت کرده است که آن حضرت فرمود: روزی من و فاطمه و حسن و حسین در خدمت پیامبر نشسته بودیم ناگاه آن حضرت به سوی ما نظر افکند و گریست گفتم سبب گریه چیست یا رسول الله! فرمود: گریه ام برای آن چیزی است که بعد از من به شما روا خواهند داشت. پرسیدم آن چیست؟ فرمود: برای ضربتی که به فرق تو خواهد رسید و آن سیلی که بر روی زهرا خواهند نواخت و زخمی که بر ران حسن خواهند زد و او را به زهر مسموم کنند و از کشتن حسین.

چون این خبر را شنیدند همه گریان شدند.

همچنین شیخ صدوق در معنای سخن پیامبر صلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین علیه السلام: «یا علّی لک کنزٌ فِی الجنّة وَ اَنْتَ ذُوقرنیها» پس از معنا نمودن کنز و مختار خودش (کلید نعمت های بهشت) می گوید: از بعضی از اساتیدم شنیدم که می گفت منظور از این کنز فرزندش محسن است، همانیکه حضرت فاطمه سلام الله علیها به علّت قرار گرفتن بین در و دیوار او را ساقط کرد....

صدوق بدون آنکه در پیرامون این معنی اظهار نظر کند وارد بیان معنای ذوالقرنین می شود.

ـ در کتاب اختصاص منسوب به شیخ مفید، جسارت و هتک احترام و صدمه دیدن حضرت فاطمه علیها السلام در مسأله فدک ذکر شده است.

البته ایشان در داستان سقیفه می گوید مأمورین خلیفه به در خانه امیرالمؤمنین آمدند و فاطمه علیها السلام در را بر روی آنها بست و عمر با لگد در را شکست و مأمورین به خانه ریختند و امام علیه السلام را به زور به مسجد بردند. در این جا سخنی از زدن فاطمه زهرا علیها السلام نیست، ولی در داستان فدک می گوید ابوبکر قباله فدک را به فاطمه داد و فاطمه علیها السلام خارج شد و در راه به عمر برخوردکرد، عمر پرسید آن چیست که با تو است؟

گفت: سند فدک است که ابوبکر به من داد، گفت: آن را به من بده. فاطمه علیها السلام خودداری نمود. عمر چنان با لگد او را زد که فاطمه محسن را که به آن حامله بود، سِقط کرد و چنان سیلی به او زد که گوشواره از گوش او شکست و قباله را گرفت و پاره کرد...

ـ مسعودی مؤلف مروج الذهب در اثبات الوصیّة در داستان سقیفه می نویسد: مأمورین خلیفه به سوی منزل امام روی آوردند و به خانه امام هجوم بردند و درِ خانه را سوزاندند و امام علیه السلام را به زور از خانه بیرون بردند و فاطمه سیده زنان عالم را بین در و دیوار قرار دادند تا جایی که فرزندی که در شکم داشت سقط گردید، و امام را وادار به بیعت کردند امام خودداری کرد گفتند: اگر بیعت نکنی تو را می کشیم و....

ـ سید مرتضی علم الهدی متوفای 436 می گوید: قاضی عبدالجبار معتزلی مسأله زدن عمر حضرت فاطمه سلام الله علیها را انکار می کند و از ابوعلی (جبّائی) نقل می کند که خبر نقل شده از جعفر بن محمد علیه السلام در زدن عمر حقیقت ندارد بلکه روایت شده است که امام صادق علیه السلام نسبت به آن دو خلیفه اظهار دوستی می کرد.

سید مرتضی در این مقام می گوید: استناد قاضی عبدالجبّار به انکار ابوعلی در این قصه و ادعای دوستی امام صادق نسبت به آن دو خلیفه اشکالاتی دارد؛ اول اینکه انکار ابوعلی بدون دلیل است و چگونه ابوعلی این روایت را رد نکند در صورتی که به عقیده او خلافت حق آنان ـ ابوبکر و عمر ـ بود و آنان بخشی از حقوقشان را دریافت کردند و به لطف و تأیید الهی نزدیک بودند و در دینداری می کوشیدند و اگر او این عقاید تحقیق ناشده را از قلبش بیرون می کرد، آن وقت معنای این روایت را می فهمید و دست کم در درستی و بطلان آن شک می کرد... و سپس سید ادعای اظهار دوستی امام صادق علیه السلام نسبت به آن دو را رد می کند و روایت آن را جعلی و ساختگی می داند...

ـ شیخ الطائفه ابی جعفر طوسی متوفّای 460 در روایتی از امام صادق علیه السلام می گوید:

«وَاللّهِ ما بایَعَ عَلّی علیه السلام حتّی رأی الدّخانَ قد دَخَلَ بیته»؛ به خدا قسم علی علیه السلام بیعت نکرد تا اینکه دید که دود وارد خانه اش گردید.

طبق این روایت مسأله در حد تهدید به احراق نبوده است؛ بلکه آن را عملی ساختند و درِ خانه را آتش زدند و درِ سوخته را با لگد پا از جا در آوردند و به خانه ریختند و...

هچنین وی در این مورد می نویسد:

از چیزهایی که بر خلیفه اول عیب گرفته اند و عملش را مورد انکار قرار داده اند زدن آنهاست فاطمه زهرا علیها السلام را. و روایت شده که آنها او را با تازیانه زدند و مشهور بین شیعه این است که عمر چنان فاطمه علیها السلام را زد که او فرزندی را که در شکم داشت سِقْط کرد و خبر این قضیه نزد شیعه مشهور و بلاخلاف است، و مأمورین خلیفه خواستند که خانه را بر او بسوزانند هنگامی که گروهی بدان پناه بردند و از بیعت امتناع ورزیدند و کسی نمی تواند خبر مربوط به واقعه را انکار کند؛ زیرا خبر این قضیه را قبلاً از بلاذری و غیر او نقل کردیم و روایات شیعه در این قضیّه مستفیضه است و در آن اختلافی ندارند. (56) .

ـ همچنین خواجه نصیرالدین طوسی فیلسوف و متکلّم و دانشمند نجومی متوفّای سنه 672، در تجرید الاعتقاد، این حادثه ناگوار را آورده است. روشن است که مطالب و محتویات یک کتاب کلامی و عقیدتی که عقائد و نقطه نظرهای دینی یک مذهب و مکتب را بازگو می کند نمی تواند متکّی و مبتنی بر یک سری روایات ضعیف باشد، بلکه این عقیده اکثریت قاطع دانشمندان شیعه در این مورد است.

خواجه در بحث امامت از تجریدالاعتقاد در صلاحیت نداشتن غیر حضرت امیر علیه السلام برای امامت، در مورد ابوبکر می گوید:

ابوبکر را در خانه رسول خدا دفن کردند که در زمان حیات از دخول آن ممنوع بود و هنگامی که امیرالمؤمنین علیه السلام از بیعت با ابوبکر خودداری کرد گروهی را به خانه آن حضرت فرستاد و آتش در خانه افکندند، با آنکه دختر گرامی رسول خدا فاطمه علیها السلام و حسن و حسین علیهماالسلام و گروهی از بنی هاشم در آن بودند و حسنین وقتی که او را در جایگاه رسول خدا دیدند بر او اعتراض کردند، و در آخر عمر حسرت می خورد که چرا با خانه فاطمه علیها السلام بی حرمتی کرد.

ـ علامه حلّی متوفّای 726، در کشف المراد در توضیح این قسمت می گوید:

اینها انتقادات دیگری است در مورد ابوبکر، او در خانه رسول خدا به خاک سپرده شد در صورتی که در حیات رسول خدا از ورود به آن خانه بدون اذن او نهی شده بود، و وقتی که امیرالمؤمنین علیه السلام از بیعت امتناع کرد گروهی را به خانه او فرستاد و آنها آتش در خانه افکندند، در حالی که ساکنین خانه فاطمه علیها السلام و حسنین و جمعی از بنی هاشم بودند، و علی علیه السلام را با جماعتی به جبر از خانه بیرون کشیدند و زبیر که با آنها بود شمشیرش را گرفتند و شکستند و ضربتی به فاطمه علیها السلام رسید که از آن ضربت جنینی را که در شکم داشت و پیامبر او را محسن نام نهاده بود سِقط کرد و....

ـ فاضل مقداد متوفّای 826، در شرح باب حادی عشر در ذیل کلام علامه حلی:

«وَالاَِدلّةُ فی ذلِکَ لاتُحْصی کثرةً» (57) ،

شش دلیل بر این امر می آورد و در دلیل پنجم می گوید:

آن حضرت ادّعای امامت فرمود... چون دید کسی او را یاری نمی کند در خانه نشست و مشغول جمع آوری قرآن شد و چون او را به جهت بیعت طلبیدند، امتناع کرد تا آنکه دَرِ خانه او را آتش زدند و او را به جبر و قهر بیرون کشیدند...

شارح دیگر باب حادی عشر ابن مخدوم حسینی متوفّای سنه 976، در مفتاح الباب در شرح این سخن علاّمه می گوید:

ادّعای امامت آن حضرت در کتابهای سیره مشهور است و حتّی در آنها آمده هنگامی که امام مخالفت مخالفین و اصرار آنها در مخالفت با خویشتن را دید و دانست، در خانه اش نشست و به جمع آوری کتاب خدا مشغول شد و او را برای بیعت طلبیدند و او خودداری نمود تا در خانه اش آتش افکندند و او را به زور بیرون کشیدند.

ـ همچنین علی بن یونس عاملی متوفّای 877 می گوید:

«و منها ما رواه البلاذری و اشتهر فی الشیعه اَنَّهُ حَصرَ فاطِمَة فِی البابْ حَتی اَسْقَطَتْ مُحْسِناً مَعَ عِلْمِ کُلِ اَحد بِقولِ اَبیها لَها: فاطِمَةُ بَضْعَةُ مِنّی مَنْ آذاها فَقَدْ آذانی»؛

از آن جمله چیزی است که بلاذری نقل کرده و میان شیعه مشهور است که عمر حضرت فاطمه سلام الله علیها را پشت در محصور کرد به طوری که محسن را سقط کرد با اینکه همه می دانند پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: فاطمه سلام الله علیها پاره تن من است هر که او را بیازارد مرا آزرده است.

البته در چاپهای فعلی کتاب بلاذری (انساب الاشراف) چنین خبری در آن دیده نمی شود و ممکن است با توجه به پراکندگی مجلدات این کتاب در گذشته، تصرّفی در آن انجام گرفته باشد.

غیر از موارد یاد شده در مدارک و منابع دیگر شیعی، نیز این موضوع عنوان شده است اگر چه در اعتبار برخی از این منابع حرفهایی زده اند، و در استناد آنها به مؤلّفین اتّفاق نظر وجود ندارد. ما تنها فهرست این منابع را نقل می کنیم و از ذکر اقوال مؤلّفین خودداری می کنیم.

ـ کتاب سلیم بن قیس متوفّای حدود سنه 90 هجری، حدیث چهارم ص 37 نقل نموده است.

ـ التفسیر، تألیف محدث جلیل محمد بن مسعود بن عیاش، معاصر ثقة الاسلام کلینی، در جلد 2 صفحه 67، مسأله آمدن عمر با گروهی به در خانه حضرت فاطمه سلام الله علیها، شکستن در خانه، ریختن مهاجمین به خانه، و بردن امیرالمؤمنینعلیه السلام ملببّاً آمده است.

ـ دلائل الامامة، ابی جعفر محمد بن جریر بن رستم الطبری، معاصر شیخ طوسی (متوفّای 460) و نجاشی (متوفّای 450) و او متأخّر از ابن جریر عامی است و سید ابن طاووس و سید هاشم توبلی بسیار از او نقل کرده اند.

ایشان در ص 45، در روایتی از امام صادق علیه السلام می نویسد:

علّت وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها این بود که قنفذ غلام آن مرد (عمر) به دستور او با غلاف شمشیر او را زد به گونه ای که آن حضرت فرزندی که در شکم داشت ساقط کرد و به سبب آن سخت مریض شد.

این روایت از حیث سند معتبر و قابل اعتماد می باشد.

این نقل با دیگر نقل هایی که این امر را به عمر نسبت می دهد منافات ندارد؛ زیرا چنانچه در این نقل آمده ممکن است که عمر دستور داده باشد و قنفذ اجرا کرده باشد از این جهت فعل را می توان به هر کدامشان نسبت داد.

ـ الاحتجاج، ابو منصور احمد بن علی بن ابیطالب الطبرسی از اعلام قرن پنجم در احتجاج امام حسن مجتبی با جماعتی از مخالفین از جمله مغیرة بن شعبة ص 413 این مسأله را نقل کرده است.

ـ در کامل بهائی، تألیف حسن بن علی بن محمد مشهور به عماد الدین طبری، معاصر خواجه نصیرالدین طوسی، نیز آسیب دیدن آن بانوی بزرگوار از سوی مهاجمین و شهادت محسن در ج 1، ص306 و 309 و 312 آمده است.

ـ ارشاد القلوب الی الصواب، للشیخ الجلیل ابی محمد الحسن بن ابی الحسن بن محمد دیلمی، از معاصرین فخر المحققّین فرزند علاّمه حلّی متوفّای 771 نیز این مطلب را متعرّض شده است.

ـ در نفحات اللاهوت از محقق کرکی، صفحه 130، تهدید به آتش زدن خانه و فراهم کردن هیزم و از بین رفتن محسن آمده است.

ـ غایة المرام فی حجة الخصام از محدّث بزرگوار سید هاشم بحرانی در باب 56، ص 559 این موضوع را از سُلیم آورده است.

ـ علاّمه مجلسی نیز در بحارالانوار این حادثه ناگوار را ذکر می کند.

ـ در بحرالمعارف از شیخ عبدالصمد همدانی، متوفّای 1216 قمری نیز این مطلب آمده است.

عمر در ضمن نامه ای برای معاویه چگونگی بر خورد خود با فاطمه علیها السلام را چنین بیان می کند:

به فاطمه که پشت در بود گفتم: اگر علی از خانه (برای بیعت) بیرون نیاید، هیزم فراوانی به اینجا بیاورم و آتشی بر افروزم و خانه و اهلش را بسوزانم، و یا اینکه علی را برای بیعت به سوی مسجد می کشانم. آنگاه تو و مردان دیگر هیزم بیاورید، و به فاطمه گفتم: خانه را به آتش می کشم. همان وقت دستش را از در بیرون آورد تا ما از ورود به خانه باز دارد، من او را دور نموده و با شدت، در را فشار دادم و با تازیانه بر دستهای او زدم تا در را رها کند، از شدت درد تازیانه، ناله کرد و گریست، ناله او به قدری جانکاه و جگر سوز بود که نزدیک بود دلم نرم شود و از آنجا منصرف گردم، ولی به یاد کینه های علی علیه السلام و حرص او برکشتن قریشیان (مشرک) افتادم... با پای خودم لگد بر در زدم، ولی او همچنان در را محکم نگه داشته بود که باز نشود، وقتی که لگد بر در زدم صدای ناله فاطمه را شنیدم که گمان کردم، این ناله، مدینه را زیر و رو کرد، در آن حال فاطمه می گفت: «یا ابتاه! یا رسول الله هکذا یفعل بحبیبتک و ابنتک، اه یا فضة الیک فخذینی فقد و الله قتل ما فی أحشائی من حمل»؛ ای پدر جان! ای رسول خدا! بنگر که این گونه با حبیبه و دختر تو رفتار می شود. آه! ای فضه بیا و مرا دریاب که سوگند به خدا فرزندم کشته شد. در عین حال در را فشار دادم، در باز شد، وقتی وارد خانه شدم، فاطمه با همان حال روبروی من ایستاد، ولی شدت خشم، مرا به گونه ای کرده بود که گویی پرده ای در برابر چشمم افتاده است چنان سیلی روی روپوش به صورت فاطمه زدم که به زمین افتاد... (55) .