براساس برخی از روایات، وقتی که شب فرا رسید، حضرت علی علیه السلام به پسرش حسن گفت برو ابوذر را بیاور. امام حسن رفت و ابوذر را صدا کرد. ابوذر آمد و علی علیه السلام بدن فاطمه زهرا را به جایگاه نماز آورد و بر آن نماز خواند.(1)

این روایت، تنها ابوذر را یاد آوری کرده است. در روایتی دیگری آمده است کسانی که بر بدن فاطمه زهرا سلام الله علیها نماز خواندند عبارتند از: علی علیه السلام، سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، حذیفه و عبدالله بن مسعود. (2)

در روایت دیگری آمده است کسانی که بر بدن فاطمه زهرا سلام الله علیها نماز خواندند عبارتند از: علی علیه السلام، حسن، حسین، عباس، فضل بن عباس، سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، حذیفه، عبدالله بن مسعود، عقیل و بریره. (3)

بنابراین می توان گفت که این افراد در تشییع و نماز بر بدن فاطمه زهرا شرکت داشتند:

علی علیه السلام، امام حسن علیه السلام، امام حسین علیه السلام، سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، حذیفه، عباس، فضل بن عباس، عقیل، عبدالله بن مسعود، بریره.

در الگوگیرى، بودن یا نبودن اشخاص خیلى مهم نیست؛ چه بسا کسانى که در گذشته دور زندگى مى کردند، بهتر از بسیارى از مصاحبان بتوانند الگو واقع شوند؛ لیکن براى این کار باید از طریق بررسى تاریخ زندگى این بزرگواران درس هاى لازم را فرا گرفت. گذشت چهارده قرن هم چیزى را عوض نمى کند؛ زیرا محور اصلى در الگوگیرى اصول کلى تربیتى و ارزش هاى اخلاقى است که با مرور زمان پوسیده و کهنه نمى شود.

از ما خواسته اند که چون آنان عفیف و بزرگوار و شکیبا و صبور و اهل گذشت و بخشش و کرم باشیم. بنده خدا باشیم و مطیع و پرهیزگار. به نماز و انجام واجبات دین و دوری از محرمات اهمیت دهیم ولی بدون شک تمام این امور متناسب با ظرفیت و توانایی ما است و هرگز خداوند بندگانش را بیش از طاقت و توانایی تکلیف نمی کند و از آنها چیزی فوق قدرتشان نمی خواهد. توجه داشته باشید که مشکلات و گرفتاری هایی که در زندگی انسان پیش می آید برای امتحان و آزمایش او و آبدیده شدن در کوره بندگی خداوند و آمادگی برای درک بیشتر عنایت و الطاف خداوند است و به گفته روایات، خداوند به اندازه صبر و تحمل انسان او را مبتلا می سازد و مورد آزمایش قرار می دهد و بلاها و مصائب معصومین علیهم السلام نیز متناسب با مقام منیع و معرفت عمیق آن پاکان بوده است. به هر حال جوهر انسان در کوره ابتلائات و دشواری ها بروز و ظهور می یابد و عیار انسانیت و ایمان او را آشکار می سازد. ما تعیین کننده نوع مشکل و آزمایش نمی باشیم، هر کس به نحوی باید امتحان دهد و مشکل هر کس با دیگری تفاوت دارد ولی همه آنها در یک چیز مشترکند و آن استقامت و صبر و پایداری است که سخت و تلخ است ولی ثمر و میوه شیرینی دارد.

امیر مؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید:

«الا و ان لکل مأموم اماما یقتدی به و یستضیء بنور علمه، الا و ان امامکم قد اکتفی من دنیاه بطمریه و من طعمه بقرصیه، الا و انکم لا تقدرون علی ذلک ولکن اعینونی بورع و اجتهاد و عفه و سداد؛ (1)

آگاه باشید که هر رهروی رهبری دارد که پیرو اوست و از نور دانش او روشنی و فروغ می گیرد. بدانید که پیشوای شما از دنیا به دو لباس کهنه و دو قرص نان بسنده کرده است. آگاه باشید که شما توان این کار را ندارید ولی می توانید با تقوا و تلاش و کوشش و عفت و کار و برنامه درست و استوار مرا یاری دهید.

این سؤال نسبت به ائمه علیهم السلام نیز جارى است و همه پاسخ مشابهى دارد. شیوه برخورد قرآن با اهل بیت تبیین اصول و معیارها و بیان امتیازات و ویژگى هاى برجسته آنان است، نه ذکر نام آنها. مانند آنچه در آیه تطهیر، اطعام انفاق و... آمده است. اما این که از چه رو چنین شیوه اى اتخاذ گردیده کاملاً بر ما روشن نیست، ولى با توجه به قرائن قرآنى و تاریخى مى توان نتایجى به دست آورد:

- روش قرآن در مسائل مهم فکرى اجتماعى و سیاسى، دادن معیار به جاى معرفى اشخاص است و این طبیعتاً موجب شکوفایى اذهان است و به جامعه این مسؤولیت را مى دهد که در پى کشف مصادیق انطباق با ضوابط تعیین شده برآیند.

- جریاناتى در عصر پیامبر وجود داشت که هر گونه سخنى از پیامبر (ص) در مورد اهل بیت علیهم السلام را حمل بر این مى کردند که پیامبر آمده است تا خود را و سپس نزدیکانش را بر مردم حاکم گرداند. این برنامه آن قدر قوت گرفت که پیامبر (ص) را مجبور ساخت به هنگام نوشتن وصیت از تصمیم خود منصرف شود، زیرا بیم آن مى رفت که برخى به خاطر اجراى برنامه هاى شوم خود حتى اصل رسالت پیامبر (ص) را منکر شوند. چنانچه یزید گفت:

لعبت هاشم بالملک فلا

خبر جاء و لا وحى نزل.

با نگاهى دقیق به حوادث تاریخى به خوبى روشن مى شود که همین مسأله در مورد قرآن نیز راه مى یافت و اگر به صراحت نامى از آنان مى آمد و با اجمال و اشاره قضیه ختم نمى شد، چه بسا الهى بودن آن را نیز منکر مى شدند و اساساً بنیان دین را ویران مى ساختند. در این جا ممکن است گفته شود که خداوند خود اعلام داشته که حافظ قرآن است.

پاسخ آن است که، بلى ولى خداوند هر چیزى را از طریق اسباب و وسایل ویژه و مناسبش به انجام مى رساند و یکى از اسباب حفظ قرآن رعایت همین شیوه هاست زیرا این روش، انگیزه مخالفت و تحریف قرآن را از بین برده یا محدود مى سازد.

1. از احمد بلاذری که از بزرگان علمای اهل سنت است و همچنین ابوالقاسم کوفی و سید مرتضی قدس سره در کتاب «الشافی فی الامامة» و ابوجعفر طوسی قدس سره در «تخلیص الشافی» نقل است که خدیجه کبری وقتی به عقد رسول خدا در آمد باکره، بود. در صورتی که سایر مورخین نقل کرده اند که باکره نبود و قبل از رسول خدا دو شوهر اختیار کرده بود: اول عتیق بن عائذ مخزومی، و دوم ابی هاله زرارة بن نباش اسدی. همچنین اختلاف است در این که آیا رقیه و زینب دختران رسول خدا بودند یا مادرشان هاله خواهر خدیجه بود. بعضی از مورخین را عقیده بر آن است که زینب و رقیه خواهرزاده ی خدیجه و بعضی گفته اند مادرشان خدیجه بود؛ ولی از شوهر قبل بودند، و نه از رسول خدا.

. در صورتی که قبول کنیم بقیه دختران از پیامبر بودند، باز هم در عظمت زهرا سلام الله علیها خدشه ای نیست، چرا که مقام عصمت را خداوند عطا می کند. همچنان که معصومین ما 14 نفرند ولی تعداد فرزندان غیر معصوم ائمه به مراتب بیشتر از این است. اشتراک حضرت زهرا سلام الله علیها با دیگر خواهران تنها در پدر و مادر واحد است و فضایل بسیاری از قول پیامبر برای ایشان نقل شده، که نظیر آن را رسول خدا برای دیگر دخترانشان بیان نکردند.

حضرت زهرا سلام الله علیها، از نظر نسبى، فقط مادر کسانى هستند که از طرف پدرى یا مادرى سلسله ى آباء و اجداد آنان به ایشان منتهى مى گردد. و سایرین چه شیعه و غیر شیعه، حضرت زهرا سلام الله علیها مادرشان نخواهد بود. از آنجا که ازدواج شیعیان، با هم مذهب خودشان است و در میان آنان عده زیادى از نسل و اولاد فاطمه زهراسلام الله علیها هستند معمولاً هر شیعه اى اگر در مورد آباء و اجداد و مادران و جدّات خود یک بررسى کند در میان آنان فردى که از نسل حضرت زهرا سلام الله علیها باشد، یافت مى شود و اگر یافت شد، قطعا از نسل و فرزندان ایشان خواهد بود. اما گاه مقصود از اینکه ما فرزندان ایشان هستیم، فرزند نسبى نیست، مقصود این است که ایشان مادر معنوى ما و ما فرزندان معنوى ایشان هستیم. از آنجا که کسانى که الگوى هدایت ما هستند حق حیات معنوى بر گردن مادارند، ما آنان را به منزله پدر یا مادر معنوى خود تلقى مى کنیم. همچنانکه وقتى در مورد استاد و معلم خود مى گوئیم، حق پدرى بر گردن ما دارد؛ او پدر ماست و ما فرزندان اوئیم؛ مقصود این نیست که از لحاظ نسبى او پدر ما و ما فرزند او هستیم.

اگر تاریخ صدراسلام و خصوصا 10 سال مدینه را بشناسیم و تنوع کارها و مشاغل پیامبر صلی الله علیه و آله از قبیل غزوه ها سریه ها، معاهدات و حجم عظیم آن را مشاهده کنیم انتظار نخواهیم داشت که پیامبر صلی الله علیه و آله هرمساله اى را براى عموم مردم بازگو نماید. بسیارى از سخن ها و دستورات آن حضرت را جز چند نفر نمى شنیدند ولى وقتى براى دیگران نقل مى شد مى پذیرفتند. جریان فدک نیز از همین مقوله است و مسلمانان صدراسلام نیز این حقیقت را قبول داشتند حتى در زمان برخى از خلفاى بنى امیه فدک را به خاندان علوى بازگرداندند آنچه که مسائل پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله را پیش آورد انگیزه هاى سیاسى براى جلوگیرى از فعالیت اهل بیت علیهم السلام و سد کردن راه آنان بود. اگر به حادثه غدیر خم که پیامبر صلی الله علیه و آله در ملاعام و درحضور آن همه شاهد ولایت على علیه السلام را اعلام نمود توجه کنیم ابعاد مساله براى ما تا حدودى روشن خواهد شد.

1. در احکام شرعی، زنان طایفه قریش در حکم شروع یائسگی و احکام مربوط به آن مستثنی هستند تا جایی که بسیاری از فقها این سن را 60 سالگی می دانند و به این ترتیب مشکلی نیست که خدیجه علیها السلام ، فاطمه علیها السلام را در سن 60 سالگی به دنیا آورده باشد.

. در جایی که به اراده و اذن خداوند حضرت عیسی بدون پدر به دنیا می آید، یا فرزندان حضرت ابراهیم و فرزند زکریا در سنین کهولت به دنیا می آیند، آیا جای تعجب است که فرزند اشرف مخلوقات عالم که خود نیز جزء معصومان و برگزیدگان خداوند است، معجزه آسا متولد شود؟

. عده ای از مورخین معتقدند که سن حضرت خدیجه 40 سال نبوده و حتی معتقدند که ایشان قبل از پیامبر ازدواج نکرده بودند و در زمان ازدواج با پیامبر نیز باکره بودند. ابن عباس می گوید: خدیجه در سن 28 سالگی با پیغمبر عروسی کرد. (1)