شیخ بهایی گوید:

مشهور است که تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام در دو هنگام مستحب است:

- بعد از نمازهای واجب

- قبل از خواب. (17)

امام صادق علیه السلام درباره تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام به هنگام خواب فرماید:

«من بات علی تسبیح فاطمة علیها السلام کان من الذاکرین الله کثیرا»؛ (18)

هر که به هنگام خواب تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام را به جای آورد از کسانی محسوب می شود که خداوند را ذکر کثیر گفته اند.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است:

برادران رسول خدا صلی الله علیه و آله به نزد او آمده و گفتند: قصد کرده ایم برای تجارت به شام عزیمت کنیم، به ما بیاموز که چه بگوییم.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در هر شب پس از به جای آوردن نماز عشا، هنگامی که برای خواب به بستر می روید تسبیح فاطمه زهرا را خوانده و پس از آن آیت الکرسی را تلاوت کنید تا از همه گزندها در امان باشید.

برادران رسول خدا پس از سفر گفتند: با عمل به این آموزش، از همه آسیب ها نجات یافته گزندی به ما نرسید. (19)

و سید علی بن طاووس در کتاب «الامان من اخطار الاسفار و الازمان» گوید:

مستحب است به هنگام خروج از منزل برای سفر، خواندن تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام، و قرائت حمد و آیت الکرسی. (20)

امام موسی کاظم علیه السلام فرماید:

«لا یستغنی شیعتنا عن اربع: خمرة یصلی علیها، و خاتم یتختم به، و سواک یستاک به، و سبحة من طین قبر الحسین علیه السلام فیها ثلاث و ثلاثون حبة متی قلبها، فذکر الله، کتب له بکل حبة اربعون حسنة، و اذا قلبها ساهیا یعبث بها، کتب له عشرون حسنة»؛ (15)

شیعه ما از چهار چیز بی نیاز نمی باشد: سجاده ای که در آن نماز بگزارد، انگشتری که در دست کند، مسواکی که با آن به نظافت دندانها بپردازد، و تسبیحی که از تربت امام حسین علیه السلام ساخته باشد و در آن سی و سه دانه باشد، پس اگر با آن ذکر بگوید برای هر دانه اش چهل حسنه نوشته می شود و اگر ذکر نگوید و آن را فقط بگرداند، برای او بیست حسنه نوشته می شود.

ملا محسن فیض کاشانی می گوید:

در کتاب تهذیب تألیف شیخ طوسی، به سند صحیح از حضرت بقیت الله الاعظم روایت شده:

«تسبیحی که دانه های آن از تربت امام حسین علیه السلام باشد، بهترین وسیله ای است که می توان اذکار را با آن شمارش کرد زیرا کسی که آن را در دست داشته باشد حتی اگر ذکر تسبیح را فراموش کند و آن را در دستانش بچرخاند، ثواب تسبیح برای او نوشته می شود». (16)

امام جعفر صادق علیه السلام درباره آثار تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام گوید:

«من سبح الله فی دبر الفریضة تسبیح فاطمة علیها السلام مائة مرة و اتبعها بـ (لا اله الا الله) مرة، غفر له»؛(11)

هر کس پس از به جای آوردن نماز واجب، خداوند متعال را به تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام- که مجموعا صد مرتبه است- مورد تقدیس و تحمید قرار دهد و آن را با ذکر لا اله الا الله- یک مرتبه- به اتمام برساند، مورد عفو و آمرزش خداوند قرار می گیرد.

و نیز در جای دیگر فرماید:

«من سبح تسبیح فاطمة علیها السلام قبل ان یثنی رجلیه، بعد انصرافه من صلاة الغداة غفر الله له، و یبدأ بالتکبیر»؛(12)

هر که بعد از نماز واجب و قبل از آنکه روی از قبله برگرداند، خداوند متعال را به تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام مورد تقدیس قرار دهد و تسبیح را با الله اکبر آغاز نماید، خداوند او را مورد عفو و بخشش قرار می دهد.

سید رضی الدین علی بن طاووس در کتاب فلاح السائل روایت دیگری را از کتاب محمد بن علی بن محبوب، به نقل از عبدالله بن سنان، از امام جعفر صادق علیه السلام نقل نموده که آن حضرت فرمود:

«من سبح تسبیح فاطمة فی دبر المکتوبة من قبل أن یبسط رجلیه، اوجب الله له الجنة»؛ (13)

هر که پس از اتمام نماز واجب و قبل از (روی برگرداندن از جانب قبله)، آنکه زانوهای خود را از حالت (تشهد) نماز تغییر دهد، خداوند را به تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام تقدیس نماید، خداوند بهشت را بر او واجب می کند. (یعنی او را در بهشت جای می دهد.)

و قاضی نعمان مغربی در کتاب دعائم الاسلام، از امام صادق علیه السلام روایت نموده:

«من سبح تسبیح فاطمة علیها السلام قبل ان یثنی رجلیه من صلاة الفریضة غفر له»؛(14)

هر کس پس از اتمام نماز واجب و قبل از آنکه حالت نماز را بر هم بزند (در همان حالت نشسته و رو به قبله) تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها را به جای آورد گناهان او بخشیده می شود.

حضرت آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی اعلی الله مقامه نقل کرده اند:

وقتی در سامراء اقامت داشتم، شبی برای زیارت حضرت سید محمد علیه السلام از سامراء بیرون رفته و راه را گم نمودم. به خاطر تشنگی فوق العاده و گرسنگی و وزیدن باد، بیهوش شده روی خاکهای گرم افتادم. ولی دفعتاً چشم باز کردم و سر خود را بر زانوی شخصی دیدم. آن شخص کوزه آبی به لب من رسانید که تا کنون نظیر آن آب را در گوارایی و شیرینی نیاشامیده بودم. پس از خوردن آب، سفره نان را باز نمودم. پس از صرف غذا، آن مرد عرب به من فرمود: نهری جاری در اینجا وجود دارد خود را در آن شستشو بده.

من گفتم: در اینجا نهری نیست وگرنه من این قدر تشنه نمی شدم.

آن مرد عرب فرمود: این آب است که در اینجا جاری است.

به مجرد صادر شدن این کلمه از آن مرد عرب دیدم در آنجا نهر با صفایی است. تعجب کردم که نهر آب در کنار من بوده و من از تشنگی و عطش نزدیک به هلاک شدن بودم!

پس آن مرد عرب از من پرسید: قصد کجا داری؟

گفتم حرم مطهر سید محمد.

آن شخص عرب فرمود: این هم حرم سید محمد است.

دیدم نزدیک بقعه سید محمد هستم و حال آنکه محلی که در آنجا راه را گم کرده بودم قادسیه بود و مسافت زیادی از آنجا تا حرم سید محمد وجود داشت.

در فاصله مصاحبت با آن مرد عرب مطالبی چند را برایم توضیح داد از سفارشهای او، تأکید بر تلاوت قرآن مجید، انکار تحریف قرآن، نیکی به والدین، رفتن به بقاع متبرکه و امام زادگان، احترام به ذریه علوی، خواندن نماز شب، ذکر تسبیح حضرت زهراء علیها السلام و زیارت حضرت سید الشهداء بود. در این هنگام به فکرم خطور کرد که نکند این شخص محترم همان امام زمان عجل الله فرجه الشریف باشد. با بروز این فکر در ذهنم ناگهان آن شخص عرب از نظرم ناپدید گردید. (9)

امام محمد باقر علیه السلام در این مورد فرماید:

من سبح تسبیح الزهراء ثم استغفر غفر له، و هی مائه باللسان و الف فی المیزان، و یطرد الشیطان، و یرضی الرحمن»؛(10)

هر کس تسبیح حضرت زهرا را به جای آورد و سپس از گناهش استغفار کند، خداوند آن گناه را بر او می بخشد. زیرا تسبیح زهرا علیها السلام گر چه صد ذکر در زبان است ولی در ترازوی اعمال انسان هزار ذکر محسوب می شود و شیطان را می راند، و خداوند بخشایشگر را خشنود می سازد.

علی علیه السلام در گفتگویی که با یکی از مردان بنی اسعد داشت به او فرمود:

فاطمه علیها السلام در خانه تلاش بسیار می کرد، حمل آب، آرد کردن جو، پختن نان و کارهای دیگر خانه، او را آزرده و خسته کرده بود. روزی شنیدم که بردگانی (غلام و کنیز) برای رسول خدا صلی الله علیه وآله آورده اند، من به فاطمه علیها السلام گفتم: خوب است پیش پدرت بروی و از او درخواست خدمتکاری نمایی تا در امر خانه داری به تو کمک کند.

فاطمه علیها السلام به خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله رسید ولی مشاهده کرد که جمعی از اصحاب نزد آن حضرت نشسته اند و گفتگو می کنند. از شرم برگشت و چیزی نگفت، ولی رسول خدا صلی الله علیه وآله متوجه آمدن فاطمه سلام الله علیها شده بود، فردای آن روز رسول خدا صلی الله علیه وآله به خانه ما آمد و فرمود: فاطمه جان! دیروز برای چه کاری آمده بودی؟

حیا موجب سکوت فاطمه سلام الله علیها شد. برای بار دوم پرسید و باز هم شرم فاطمه سلام الله علیها مانع شد تا چیزی بگوید. من عرض کردم: ای رسول خدا! فاطمه سلام الله علیها آنقدر در خانه من آسیاب کرده که دستش تاول زده و آنقدر آب کشیده که اثر بند مشک در گردنش مشاهده می شود، آنقدر خانه را جاروب کرده که جامه اش گرد آلود شده و آن قدر آتش روشن کرده که رنگ لباسهایش تغییر کرده، و ما شنیدیم که برای شما برده هایی آورده اند، از این رو من به او گفتم تا به نزد شما بیاید و از شما تقاضای کنیز کند.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وقتی که این سخن را شنید، فرمود: دخترم! می خواهی چیزی به تو آموزش دهم که از کنیز و خدمتکار بهتر باشد؟

بعد فرمود: شب هنگام خواب 33 مرتبه خدای را با سبحان الله تسبیح کن و 33 مرتبه الحمد لله بگو، نیز 34 مرتبه الله اکبر را بر زبان بیاور. دخترم! اگر این ذکر را هر شب تکرار کنی، خداوند مشکلات دنیا و آخرت را بر تو آسان می گذراند. فاطمه علیها السلام بعد از شنیدن این سخنان، سه مرتبه گفت: از خدا و رسول خدا خشنودم. (6)

نقل شده است بعد از خروج پیامبر اکرم از منزل فاطمه علیها السلام آیه 30 سوره اسراء نازل شد و حضرت که همه وجودش رحمت و عطوفت بود. فضه را که زنی پرهیزکار بود برای کمک به خانه فاطمه سلام الله علیها فرستاد. (7)

امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی که به رختخواب می روید، یک فرشته بزرگوار و یک شیطان ناپاک و سرکش و شرور با شتاب به سویتان می آیند، فرشته می گوید: روز خویش را با عمل خیر ختم کن و شب خود را با عمل خوب آغاز نما، اما شیطان می گوید: روز خود را با گناه ختم کن و شب خود را با گناه آغاز کن.

امام علیه السلام در ادامه افزود: اگر شخصی از فرشته بزرگوار اطاعت کند و روز خود را با یاد خدا به پایان برد و وقتی وارد جایی که می خواهد بخوابد شد، شب خود را با یاد خدا آغاز نماید و سی و چهار بار تکبیر، و سی وسه مرتبه تسبیح، و سی و سه بار حمد خدا را بگوید. فرشته، شیطان را از او دور می کند، و شیطان دور می شود، و تا هنگام بیدار شدن از خواب آن فرشته از او نگهداری می کند. وقتی بیدار شد، شیطان با شتاب به پیش آمده و مشابه سخنی را که پیش از خواب به وی گفته بود می گوید، و فرشته نیز مانند همان سخنی که پیش از خوابیدن به وی گفته بود می گوید، اگر بنده به همان صورتی که نخست خدا را یاد کرد، خداوند عزوجل را یاد کند، فرشته شیطان را از او دور می کند و خداوند در برابر این عمل، عبادت یک شب را برای او می نویسد.

در جای دیگر فرمود: هر کس شب را با تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام سپری کند از مردان و زنان باشد که خدا را زیاد یاد می کند.

همچنین از امام هادی علیه السلام درباره آنچه که اهل بیت علیهم السلام هنگام خوابیدن انجام می دهند، آمده است: ما اهل بیت در هنگام خوابیدن ده کار را پیوسته انجام می دهیم: طهارت، سی وسه بار تسبیح خدا، و سی و سه بار حمد، و سی و چهار بار تکبیر گفتن و رو به سوی قبله خوابیدن و فاتحة الکتاب و آیت الکرسی و... هر کس این کارها را انجام دهد بهره آن شب را بر گرفته است. (8)

تسبیح اول

ابوسعید مدائنی از اصحاب امام صادق علیه السلام گوید: نزد امام جعفر صادق علیه السلام رفته و از آن حضرت خواستم تا «تسبیح حضرت فاطمه و علی علیهماالسلام» را به من بیاموزد، امام فرمود: آن تسبیح عبارت است از:

سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم، سبحان ذی العز الشامخ المنیف؛ سبحان ذی الملک الفاخر القدیم؛ سبحان ذی البهجة و الجمال؛ سبحان من تردی بالنور و الوقار؛ سبحان من یری اثر النمل فی الصفا و وقع الطیر فی الهواء. (1)

پاک و منزه است خداوندی که جلال و بزرگی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که عزت و سربلندی و سرافرازی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که بهجت و جمال و زیبایی از آن اوست؛ پاک و منزه است آنکه نور و وقار تعلق به او دارد؛ پاک و منزه است آنکه ردپای مورچه را روی سنگ صاف، و گذر پرنده را در آسمان بیکران می بیند و همه چیز در محضر و منظر او قرار دارد.

تسبیح دوم

این تسبیح جزء اذکاری است که روایت شده، حضرت فاطمه علیها السلام در روزهای سوم هر ماه به جای می آورده است:

سبحان من استنار بالحول و القوة؛ سبحان من احتجب فی سبع سماوات فلا عین تراه؛ سبحان من اذل الخلائق بالموت؛ و اعز نفسه بالحیاة؛ سبحان من یبقی و یفنی کل شیء سواه؛ سبحان من استخلص الحمد لنفسه و ارتضاه؛ سبحان الحی العلیم؛ سبحان الحلیم الکریم؛ سبحان الملک القدوس؛ سبحان العلی العظیم؛ سبحان الله و بحمده؛ (2)

پاک و منزه است کسی که با نیرو و قوت خویش جهان را منور ساخت؛ پاک و منزه است کسی که در آسمانهای هفتگانه مستور شده و چشمی قدرت دیدار او را ندارد؛ پاک و منزه است کسی که بندگان را با مرگ ذلیل ساخت و خود را با زندگی جاویدش عزت بخشید؛ پاک و منزه است کسی که باقی می ماند و هر آنچه غیر اوست فانی می گردد؛ پاک و منزه است کسی که حمد و ستایش مخصوص اوست و از آن راضی و خشنود می گردد؛ پاک و منزه است خداوند زنده دانا به همه اسرار؛ پاک و منزه است کسی که مالک همه چیز و مقدس است؛ پاک و منزه است خداوندی که برتر و بزرگتر از هر چیز می باشد؛ و حمد و ستایش فقط مخصوص اوست.

تسبیح سوم

سبحان ذی العز الشامخ المنیف، سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم؛ سبحان ذی الملک الفاخر القدیم. و الحمد لله الذی بنعمته بلغت ما بلغت من العلم به، و العمل له، و الرغبة الیه، و الطاعة لامره. الحمد لله الذی لم یجعلنی جاحدا لشیء من کتابه، و لا متحیرا فی شیء من امره. و الحمد لله الذی هدانی الی دینه، و لم یجعلنی اعبد شیئا غیره؛ (3)

پاک و منزه است خداوندی که عزت و سربلندی و سرافرازی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که جلال و بزرگی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که فرمانروایی بزرگ و دیرینه از آن اوست. حمد و سپاس برای خداوندی است که به سبب نعمتهای بی کرانش علم پیدا کردم، به آنها عمل کردم، و به سوی او رغبت نمودم، و امر او را اطاعت کردم. حمد و سپاس برای خداوندی است که مرا از مخالفت با آنچه که در کتابش به آن فرمان داده بازداشت، و در هیچ امر خود متحیر و سرگردانم نساخت. و حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که مرا به سوی دینش هدایت کرد و از عبادت و پرستش غیر خودش بازداشت.

تسبیح چهارم

رسول خدا صلی الله علیه و آله به حضرت فاطمه و علی علیهماالسلام فرمودند: سخنانی است که جبرئیل به من آموخته و من آن را به شما می آموزم و فرمود:

تسبحان فی دبر کل صلاة عشرا، و تحمدان عشرا، و تکبران عشرا؛ (4)

ترجمه: پس از اتمام نمازهای واجب، ده مرتبه سبحان الله و ده مرتبه الحمد لله و ده مرتبه الله اکبر بگویید.

تسبیح پنجم (تسبیح مشهور حضرت فاطمه سلام الله علیها)

امام علی بن ابی طالب و امام جعفر صادق علیهماالسلام گویند:

تسبیح فاطمه علیها السلام هو:

الله اکبر اربع و ثلاثون مرة، و سبحان الله ثلاث و ثلاثون مرة، و الحمد لله ثلاث و ثلاثون مرة؛ (5)

تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام عبارت است از:

الله اکبر سی چهار مرتبه

سبحان الله، سی و سه مرتبه

الحمد لله، سی و سه مرتبه.