در فضیلت حضرت زهرا علیها السلام روایات بسیاری آمده که به چند دسته تقسیم می شود:

از جمله روایاتی وجود دارد که نشان می دهد اطاعت از صدّیقه کبری علیها السلام بر همه مخلوقات و تمام انبیاء علیهم السّلام واجب است.

از حضرت باقر علیه السّلام چنین نقل شده است: «وَ لَقَدْ کانَتْ علیها السلام مَفْرُوضَة الطاعَة عَلی جَمیع مَنْ خَلَقَ الله مِنَ الْجِنَّ وَالأنْسِ وَالطَّیْرِ وَالْوَحْشِ وَالأنبِیاءِ وَالملائِکَة...». (13)

و به تحقیق اطاعت از او (حضرت فاطمه زهرا علیها السلام) بر تمام مخلوقات خداوند از جن، انس، پرندگان، حیوانات وحشی، انبیاء و فرشتگان واجب بوده است.

روایات دیگر از انتخاب شدن اهل بیت علیهم السّلام توسط خداوند متعال خبر می دهد در این باره رسول الله صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند:

«اِنَّ الله عَزَّ وَ جَلَّ أَشْرَفَ عَلی الدُّنْیا فَاخْتارَنی مِنْها عَلی رِجالِ الْعالَمینَ، ثُمَّ اطَّلَعَ الثّانِیَة فَاخْتارَکَ عَلی رِجالِ الْعالَمینَ، ثُمَّ اطَّلَعَ الثّالِثَة فَاخْتارَ الأئمَّة مِنْ وُلْدِکَ عَلی رِجَالِ العَالَمِیْنَ ثُمَّ اطَّلَعَ الرّابِعَة فَاخْتَارَ فاطِمَة علی نساء العالَمینَ» (14) .

به راستی که خدای متعال به دنیا نظری کرد پس مرا از بین آن همه بر تمام مردان جهان انتخاب نمود، و در مرتبه دوم تو را (ای علی) بر همه مردان جهان انتخاب کرد، و در مرتبه سوّم ائمّه هدی را بر جمیع مردان برتری داد، سپس از میان همه زنان عالم فاطمه زهرا علیها السلام را انتخاب کرد.

با توجّه به همتایی آن حضرت با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله که این حدیث به آن اشاره دارد، و همچنین فضیلت حضرت را بر جمیع انبیاء ثابت می کند و به ضمیمه ادلّه ای که او را بر فرزندان معصومش برتری می دهد، واضح است که ایشان از جمیع انبیاء علیهم السّلام افضل و بالاتر هستند.

خدای متعال نیز در حدیث قدسی فرمود: «یا مُحَمَّد إنّی خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُ عَلِیّا وَ فاطِمَة وَالْحَسَن وَالْحُسَیْن مِنْ سِنْخِ نُوری وَ عَرَضْتُ وِلایَتَکُمْ عَلی اَهْلِ السَّمواتِ وَالأرَضینَ فَمَنْ قَبِلَها کانَ عِنْدی مِنَ الْمُؤْمِنینَ...» (15) .

ای محمّد! به درستی که من تو را و علی و فاطمه و حسن و حسین را از نور خود آفریدم، آنگاه ولایت شما را بر اهل آسمانها و زمینها عرضه کردم، پس هر کس آن را پذیرفت نزد من از مؤمنین خواهد بود.

روایتی که به طور صریح و آشکار فضیلت ایشان را ثابت می کند. از فرمایش رسول اکرم صلی الله علیه وآله است که:

«ما تَکامَلَتِ النُّبُوَّة لِنَبِیِّ حَتّی أَقَرَّ بِفَضْلِها وَ مُحَبَّتِها» (16) .

نبوّت و پیامبری برای هیچ پیغمبری کامل نمی شود مگر این که به محبّت و فضیلت فاطمه زهرا علیها السلام اقرار داشته باشد.

فاطمه زهرا علیها السلام از تمام انبیاء به جز رسول اکرم صلی الله علیه وآله بالاتر است چون پیامبر صلی الله علیه وآله آن بزرگوار را پاره تن خود معرفی کردند و هنگامی که رسول گرامی صلی الله علیه وآله از تمام انبیاء افضل و برتر باشد، پس پاره تن او نیز چنین خواهد بود.

یکی از معجزات حضرت صالح، ناقه و فصیل او (فرزند) می باشد که در قرآن معجزه و چگونگی برخورد قوم صالح اشاراتی شده است که خلاصه آن این است که پس از ظهور معجزه آسای شتر و بچه او از دل کوهها به عنوان گواه صادقی برای پیامبری حضرت صالح، قوم او باز از سر انکار به صالح و اعجاز او بی حرمتی نمودند و دستورات الهی را در مورد آنها رعایت ننمودند و سرانجام با کشتن ناقه صالح بدترین بی احترامی را به این مظهر نبوّت ابراز نمودند. قرآن می فرماید پس از این بی حرمتی به ناقة الله خداوند متعال عذاب خود را بر قوم صالح نازل نمود. (11) .

حضرت زهرا علیها السلام با توجه به این قصّه قرآنی و با استفاده از آن بخشی از مقامات خود را این چنین بیان می کنند:

... آنگاه که امام علی علیه السّلام را مظلومانه و با ستم به مسجد بردند، حضرت زهرا علیها السلام وارد مسجد شد و فرمود:

«خَلُّوا عَنْ إِبْنِ عَمّی فَوَالَّذی بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ لَئِنْ لَمْ تُخَلُّوا عَنْهُ لَأَنْشُرَنَّ شَعْری وَ لَأَضَعَنَّ قَمیصَ رَسُولِ اللَّهِ عَلی رِأْسی وَ لَأَصْرُخَنَّ إِلَی اللَّهِ تَبارَکَ وَ تَعالی فَما ناقَة صالِحٍ بِأَکْرَمَ عَلَی اللَّهِ مِنّی وَ لا الْفَصیلُ بِأَکْرَمَ عَلَی اللَّهِ مِنْ وُلْدی»؛

رها کنید پسر عموی مرا! قسم به آن خدایی که محمد صلی الله علیه وآله را به حق برانگیخت، اگر از وی دست برندارید، گیسوان خود را پریشان کرده، و پیراهن رسول خدا صلی الله علیه وآله را بر سر افکنده و در برابر خدا فریاد خواهم زد. یقین بدانید که ناقه صالح، در نزد خدا از من گرامی تر نبود، و بچه آن ناقه نیز از فرزندان من قدر و قیمتش زیادتر نبود. (12) .

یکی از راههای شناخت شخصیت حضرت زهرا علیها السلام شناخت آن حضرت و مقایسه با دیگر بانوان صاحب فضیلت در قرآن و یا تاریخ انسانهاست. مقایسه و تطبیق کمالات او و ارزیابی مجموعه خصلتهای ایشان با دیگر زنان راهی روشن برای هر چه بهتر شناختن حضرت صدیقه زهرا علیها السلام می باشد.

در قرآن کریم مجموعه 20 خصلت برای حضرت مریم آمده است که علاوه بر اثبات آن صفات برای حضرت فاطمه علیها السلام برتریهای فراوان دیگر برای آن حضرت وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

مریم دختر عمران؛ فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه وآله.

سرپرست مریم حضرت زکریّا است؛ سرپرست فاطمه علیها السلام حضرت محمد صلی الله علیه وآله است.

مریم در عهد جاهلیت به دنیا آمد؛ فاطمه علیها السلام در عهد اسلام به دنیا آمد.

مریم عیسی را در ایام جاهلیت به دنیا آورد؛ فاطمه علیها السلام در عهد اسلام فرزندانش را به دنیا آورد.

مریم یک عیسی به دنیا آورد؛ فاطمه علیها السلام حسن و حسین و زینب و ام کلثوم را به دنیا آورد.

مریم بزرگ زنان زمان خود است؛ فاطمه علیها السلام بزرگ زنان جهانیان است.

مریم مادرش حنّه است؛ فاطمه علیها السلام مادری چون خدیجه دارد.

بقای نسل پیامبر از فاطمه علیها السلام است.

یازده امام معصوم از فاطمه علیها السلام است.

مریم برای کمک به خدیجه برای ولادت فاطمه علیها السلام آمد.

زهرا علیها السلام شوهری به عظمت حضرت علی علیه السّلام دارد.

مریم صاحب کتاب آسمانی نیست؛ فاطمه علیها السلام صاحب کتاب آسمانی صحیفه فاطمیه است.

حضرت مهدی علیه السّلام از نسل فاطمه علیها السلام است و مسیح به او در نماز اقتدا می کند و از سربازان اوست.

به خاطر کمالات مریم عده ای به غلو افتادند و مشرک شدند؛ فضائل فاطمه علیها السلام هدایتگر بوده است.

قبور فرزندان فاطمه علیها السلام محل حاجت خواهی و استشفاء است، ولی از مریم این گونه نیست.

هنگام تمثل فرشته برای مریم او ترسید؛ جبرئیل بر اهل کساء نازل شد و ششمین از آنها شد و فاطمه علیها السلام هیچ نترسید.

مریم فقط یک مصیبت از مردم زمان خود دید؛ فاطمه زهرا علیها السلام دهها و صدها مصیبت دید.

مریم فرزندش به آسمان صعود کرد؛ فرزندان فاطمه علیها السلام شهید راه خدا و یا اسیر راه خدا شدند.

مریم را مادرش نام نهاد؛ فاطمه علیها السلام را خداوند نامگذاری نمود.

مریم در بیت المقدس متولد شد؛ فاطمه علیها السلام در مکه معظمه متولد شد.

مریم 63 سال در دنیا زندگی کرد؛ فاطمه علیها السلام هیجده سال در دنیا زندگی نمود و این همه کمالات دارد.

مریم هنگام دیدن ملک الموت غش کرد؛ فاطمه علیها السلام هنگام شهادت مسرور و بانشاط بود.

بزرگان مسیحی در قصه مباهله با دیدن چهره های تابناک خمسه طیّبه که از جمله آنان حضرت زهرا علیها السلام بود از مباهله منصرف شدند و عقب نشینی نمودند.

مریم از نفخه روح القدس خلق شد؛ فاطمه علیها السلام از میوه های بهشتی.

مریم در رحم سخن گفت؛ زهرا علیها السلام در رحم با مادر سخن گفت.

نمو مریم به نوعی خاص غیر طبیعی به طرز احسن بود چون مادرش او را تقدیم خدا کرده بود علاوه بر لطف عام، خداوند به لطف خاص به او نمو داد. (وَ اَنْبَتَها نباتاً حَسَناً) (و او را بر رویانیدن نیکو رویانید) به نوعی خاص از صلاح و عفت و حیا رویانید؛ در حق زهرا علیها السلام آمده که نمو یک روز از او به قدر یک هفته یا یک ماه بود.

مادر مریم نذر کرده بود او را محرّره (خدمتکار مسجد) نماید؛ بانو خدیجه نیز بنابر حدیثی، زهرا علیها السلام را محرّره گردانید.

نخستین بانویی که بتول ملقب شد و عذرا خوانده شد و نامش با مسمایش مطابقت داشت مریم بود که لایق عبادت و خدمت بیت المقدس باشد و به خدمت اشتغال ورزد؛ این صفت، کاملش در بانو زهرا علیها السلام بود.

مریم عابده و خادمه خانه خدا بود؛ فاطمه علیها السلام عابده در معبد خود در بیت رسالت و معدن وحی بود.

مریم در جمال، شهره آفاق بود و در محراب از نور رویش نیازی به چراغ نبود؛ فاطمه علیها السلام شهره جهان و عالم ملکوتیان بود و نور رویش در محراب علاوه بر جهان خاکی به آسمانها میکشید.

مریم مورد قبول الهی واقع شد به قبول نیکو؛ فاطمه علیها السلام هم به قبول نیکو حبیبه خدا و ناموس کبریا شد.

مریم و عیسی «علیه السّلام» را خداوند آیت قدرت گردانید؛ فاطمه علیها السلام را لیلة القدر، کوثر و نصر نامید.

به مریم عصمت داد (والَّتی اَحْصَنَتْ فَرْجَها) (و آن زنی که فرج خود را نگه داشت)؛ به فاطمه علیها السلام نیز عصمت داد.

خداوند مسیح را شاهد مریم در گهواره قرار داد تا عصمت او ظاهر شد؛ خداوند حسن علیه السلام را شاهد فاطمه علیها السلام درباره فدک قرار داد.

مریم را خدا از مکر یهود نگه داشت؛ زهرا علیها السلام را از مکر قریش و دشمنان نگه داشت.

مریم ناملایمات و تهمتهای بسیار دید؛ فاطمه زهرا علیها السلام هم ناملایمات فراوان از امت دید.

خداوند غسل مریم را به دست پیغمبر معصوم و ملائکه قرار داد زیرا معصوم را جز معصوم غسل نمی دهد؛ فاطمه زهرا علیها السلام را نیز امیرالمؤمنین علیه السّلام غسل داد و به خاک سپرد.

هر دو مخفی به خاک سپرده شدند.

بر آن دو رزق بهشتی آمد.

قدمهای آن دو در عبادت ورم کرد.

آن دو بانو مستجاب الدعوه بودند.

آن دو بانو در خانواده انبیاء محترم بودند. حتی مریم را زکریا خدمت می کرد. فاطمه علیها السلام را خاتم الانبیاء خدمت می کرد.

نام آن دو بانو در عالم در نهایت عظمت، با جلال باقی مانده و در بیش از بیست آیه در قرآن نام مریم آمده و بیش از اینها در شأن زهرا علیها السلام نازل شده.

هر دو عالمه بودند و معرفتشان به پروردگار زیاد بود.

هر دو بانو دارای طهارت از حیث خلقت و نسل بودند که آیه تطهیر در شأن زهرا علیها السلام نازل گردید.

پیامبر صلی الله علیه و آله به یک یهودی فرمود: اول چیزی که در تورات نوشته شده... آنگاه این آیه را خواند... «یجدونه مکتوبا عندهم فی التوراة و الانجیل، و مبشرا برسول یأتی من بعد اسمه احمد»... یعنی: «آن را نزد خودشان در تورات و انجیل می یابند که مژده می دهد به پیامبری که بعد می آید و نام او احمد است».

و اما دوم و سوم و چهارم چیزی که در تورات نوشته شده: علی و فاطمه و دو سبط آنان است. و آن فاطمه سیدة نساء العالمین است. و آنان در تورات به این نامها هستند ایلیا و شبر و شبیر و هلیون، یعنی: علی و حسن و حسین و فاطمه. (1) .

همچنین فرمود: ما بر عرش پروردگارمان این گونه نوشته شده ایم: محمد صلی الله علیه و آله خیر النبیین، و علی سید الوصیین، و فاطمه سیدة نساء العالمین. (2) .

مفضل به امام صادق علیه السّلام عرض کرد: از کلام پیامبر صلی الله علیه و آله به من خبر بده که درباره فاطمه علیها السلام فرمود: «او سیدة نساء العالمین است». آیا سیده زنان زمان خودش می باشد؟ حضرت فرمود: مریم سیده زنان زمان خود بود، ولی فاطمه سیده زنان عالمیان از اولین و آخرین است. (3) .

ارزش انسانها مسلماً یکسان نیست، بعضی افراد از مقربین فرشتگان الهی برترند، و بعضی از درنده ترین حیوانات پایین تر، و آنچه به این انسان ارزش می دهد بر اساس معرفی قرآن و اسلام همان علم و ایمان و تقوا و ملکات فاضله انسانی است.

با توجه به این معیارها بانوی اسلام فاطمه زهرا علیها السلام برترین زنان جهان در لسان پیامبر صلی اللَّه علیه و آله معرفی شده است.

در روایات فراوانی که در منابع معروف اهل سنت آمده تصریح شده است که فاطمه زهرا علیها السلام افضل زنان جهان بود، این سخنی است که پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله آن را به تعبیرات مختلف بیان فرموده است:

در یک جا می فرماید:

«ان افضل نساء اهل الجنة خدیجة بنت خویلد، و فاطمة بنت محمد، و مریم بنت عمران، و آسیة بنت مزاحم» (4) .

برترین زنان بهشت خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد، و مریم دختر عمران، و آسیه دختر مزاحم (همسر فرعون) هستند.

در حدیث دیگری می خوانیم پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله در بیماری وفاتش هنگامی که بی تابی فاطمه را مشاهده کرد، فرمود:

«یا فاطمة الا ترضین ان تکونی سیدة نساءالعالمین، و سیدة نساء هذه الامة، و سیدة نساء المؤمنین» (5)

ای فاطمه! آیا راضی نیستی که برترین بانوی زنان جهان، و بانوی زنان این امت، و بانوی زنان با ایمان باشی؟

در اینجا افضلیت برای فاطمه علیها السلام به صورت مطلق ذکر شده و نام هیچ کس در کنار او مطرح نگردیده است.

در حدیث دیگری نیز از همان حضرت صلی اللَّه علیه و آله این معنی به صورت مطلق آمده است، در آن هنگام که فاطمه بیمار شده بود و پیامبر صلی اللَّه علیه و آله این سخن را به جمعی از اصحاب گفت، آنها پیشنهاد کردند که از بانوی اسلام علیها السلام عیادت کنند.

پیامبر برخاست و با جمعی از یاران به سوی خانه فاطمه علیها السلام آمد، نخست از بیرون خانه صدا زد که: دخترم! خودت را بپوشان چون جمعی از یاران به عیادت تو می آیند، و از آنجا که لباس دخترش فاطمه علیها السلام کافی نبود عبای خود را از پشت در به او داد! پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و یاران وارد شدند، و بعد از عیادت از خانه بیرون آمدند و رو به یکدیگر کرده و از بیماری فاطمه علیها السلام اظهار تأسف می کردند، پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله رو به آنها کرد و فرمود:

«اما انها سیدة النساء یوم القیامة» (6) ؛

بدانید او بانوی تمام زنان در قیامت است.

در کتاب «ذخائرالعقبی» از ابن عباس از پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله چنین نقل شده است:

«اربع نسوه سیدات سادات عالمهن: مریم بنت عمران و آسیة بنت مزاحم؛ و خدیجة بنت خویلد؛ و فاطمة بنت محمد، و افضلهن فاطمة» (7) ؛

چهار زن بانوی بانوان جهان خود بودند: مریم دختر عمران آسیه دختر مزاحم و خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد صلی اللَّه علیه و آله و از همه آنها برتر فاطمه علیها السلام است.

تعبیر به «افضلهن» مسایل زیادی را در بردارد، و بیانگر مقام علمی و تقوا و ایثار و فداکاری و سایر ملکات فاضله است.

قرآن صریحاً می گوید: «مریم با فرشتگان سخن می گفت و آنها نیز با او سخن می گفتند» (8) و نیز می گوید: «برای مریم غذای بهشتی در کنار محرابش حاضر می شد» (9) و نیز می گوید: «مریم صدیقه بود» (10) و مقامات دیگری برای او، و زنان بزرگی مانند آسیه بیان میکند، پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله نیز مقامات بزرگی برای خدیجه بیان فرموده اند.

روایات فوق یعنی روایات افضلیت فاطمه علیها السلام همه این افتخارات و افزون بر آن را برای بانوی اسلام فاطمه زهرا علیها السلام اثبات می کند.