یکی از مهمترین نشانه های کمال یک انسان در دنیا، دست یافتن او به منابع غنی و لایزال علم الهی از طریق الهام، حدیث و وحی است.

در فرهنگ قرآن خداوند متعال امدادهای علمی خود را به وسیله وحی با انواع گوناگون آن مختصّ بر بندگان خاص خود؛ انبیاء، اولیاء، صدیقین و مؤمنین حقیقی می داند و تصریح می کند که این گونه بندگان را تحت شعاع وحی تربیت نموده و گروهی از آنان را به عنوان انبیاء به سمت هدایتگری و پیام رسانی به صحنه اجتماع مأمور می سازد.

به عبارت دیگر وحی الهی در قرآن به دو قسم قابل تقسیم است: وحی تشریعی و وحی انبایی.(1)

حضرت آیت الله جوادی آملی در توضیح این دو قسم وحی می گوید:

«وحی دو گونه است: 1- وحی انبایی 2- وحی تشریعی.

پیامبر کسی است که نه تنها فرشتگان را در مسائل جهان بینی و معارف و مانند آن می بیند و سخنان آنها را می شنود و...، بلکه در مسائل تشریعی نیز ره آورد وحی را تلقی می کند. شریعت را بوسیله فرشته ها دریافت می کند و مسئولیت رهبری جامعه را به عهده می گیرد و احکام مولوی (2) را فرا گرفته و به مردم ابلاغ می کند. اینگونه نیست که هر کس وحی دریافت کرد پیغمبر باشد. گرچه پیغمبر کسی است که وحی بر او نازل می شود اما چنین نیست که هر کس به او وحیی رسید، پیامبر باشد، چون وحی گاهی انبایی است و گاهی نبوت تشریعی.»

قرآن کریم مسئله نبوت تشریعی را به صورت رسالت بیان می کند، چون یک کار اجرایی است و حشر با مردم را به همراه دارد و رهبری جنگ و صلح و دریافت مسائل مالی و توزیع اموال و تنظیم کار جامعه را به عهده دارد، این نوع نبوت را در اختیار مردها قرار می دهد و در سوره یوسف و در سوره نحل می فرماید:

«و ما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحی الیهم فاسئلوا اهل الذکر إن کنتم لاتعلمون»؛ (3)

رسالت یک کار اجرایی است و ما قبل از تو ای پیامبر هیچ کس را جز مرد به عنوان رسول نفرستادیم و فقط به مردها وظیفه رسالت دادیم.

پس رسالت یعنی رهبری جامعه، یعنی تشریع و نبوت تشریعی، بیان حلال و حرام، واجب و مستحب، مکروه و مباح، و مانند آن، یک نبوت و رسالت خاصی است که چون مقام اجرایی است به عهده مردها گذاشته شده است ولی نبوت انبایی بدین مفهوم است که فردی از طریق وحی مطلع می شود که در جهان چه می گذرد و آینده آن چیست؟ آینده خودش را ببیند و از آینده دیگران نیز باخبر شود، و این نوع از نبوت به ولایت بر می گردد، نه نبوت تشریعی و رسالت اجرایی. اگرچه این نوع از نبوت، پشتوانه هرگونه رسالت و نبوت تشریعی است، اما اختصاص به مردان ندارد بلکه زنان نیز می توانند به این مقام دست یابند. (4)

از داستان حضرت مریم و مانند آن نیز چنین استفاده می گردد که ظهور کرامات و خوارق عادت برای صالحانی که از پیامبران نمی باشند، ممکن است. (5)

پس از ذکر این مقدمه و نقل شواهد قرآنی با توجه به اسناد تاریخی و روایات متعدد ثابت می شود از جمله اولیاء بزرگ الهی که شایستگی ارتباط علمی و گرفتن فیض الهی را از طریق وحی به واسطه جبرئیل داشته حضرت صدیقه زهرا علیها السلام می باشد.

در این زمینه به نقل دو روایت و سپس به بیانی از حضرت امام خمینی رحمة الله کفایت می کنیم.

محمد بن ابوبکر می گوید: وقتی آیه و ما ارسلنا... نازل شد، من گفتم: آیا فرشتگان با غیر از پیامبر نیز سخن می گویند؟

امام علیه السلام فرمودند: حضرت مریم علیها السلام پیامبر نبود ولی محدَّثه بود؛ یعنی فرشتگان با او سخن می گفتند. مادر موسی نیز محدثه بود؛ ولی پیامبر نبود. ساره همسر حضرت ابراهیم علیه السلام محدثه بود؛ اما پیامبر نبود. فرشتگان با او ملاقات نمودند و بشارت اسحاق و یعقوب را به او دادند. و فاطمه زهرا علیها السلام ملائکه را می دید و از آنها حدیث می شنید؛ اما پیامبر نبود. (6)

قال الامام الصادق علیه السلام:

إِنَّما سُمِّیَت فاطِمةُ «علیها السلام» مُحَدَّثَةً لِأَنَّ المَلائِکَةَ کانَتْ تَهبِطُ مِنَ السماء فَتُنادِیها کَما تُنادِی مَرْیَمَ بنتَ عمرانَ فتَقُول: یا فاطمةُ! اللَّهُ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ العالَمِینَ، یا فاطمةُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَاسْجُدِی وَارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعینَ، فَتُحَدِّثُهُمْ وَ یُحَدِّثُونَها... (7)

همانا فاطمه علیها السلام محدثه نام نهاده شد زیرا فرشتگان پیوسته از آسمان فرود می آمدند و همان گونه که مریم دختر عمران را ندا می دادند، او را (نیز) ندا می دادند و می گفتند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزید و پاکیزه گردانید و بر زنان جهان برتری داد، ای فاطمه! پروردگارت را فرمانبردار باش و به سجده رو و با رکوع کنندگان رکوع نما، پس فاطمه علیها السلام با آنان حدیث و سخن می گفت و آنان با او.

حضرت امام خمینی رحمة الله نیز در این زمینه بیاناتی دارند:

یک روایت در کافی شریفه است و با سند معتبر نقل شده است و آن روایت این است که حضرت صادق علیه السلام می فرماید: فاطمه علیها السلام بعد از پدرش 75 روز زنده و در این دنیا بودند و حزن و شدت بر ایشان غلبه داشت، و جبریل امین می آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت عرض می کرد و مسائلی از آینده نقل می کرد.... (8)

ظاهر روایت این است که در این 75 روز مراوده ای بوده است، یعنی رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است، و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیای عظام درباره کسی این طور وارد شده باشد که در ظرف 75 روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته است و مسائل آتیه ای که واقع می شده را ذکر کرده است؛ و آنچه که به ذریه او می رسیده در آتیه ذکر کرده است و حضرت امیر هم آنها را نوشته است. (9)

مسأله آمدن جبرئیل برای کسی یک مسأله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی می آید و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل می خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است... این معنا و این تناسب بین جبرئیل که روح اعظم و انبیای درجه اول بوده است، مثل رسول خدا و موسی و عیسی و ابراهیم و امثال اینها، بین همه کس نبوده است، بعد از این هم بین کسی دیگر نشده است، حتی درباره ائمه هم من ندیده ام که وارد شده باشد این طور که جبرئیل بر آنها نازل شده باشد... (10)

فقط برای حضرت زهرا علیها السلام است که دیده ام جبرئیل بطور مکرر در این 75 روز وارد می شده و مسائل آتیه ای که بر ذریه او خواهد گذشت می گفته و حضرت امیر هم ثبت می کرده است و شاید یکی از مسائلی که گفته است، راجع به مسائلی است در عهد ذریه پاک او حضرت صاحب علیه السلام از جمله مسائل ایران، ما نمی دانیم، ممکن است. (11)