در بین علمای امامیه مشهور است که آن حضرت در روز جمعه بیستم ماه جمادی الثانی سال پنجم بعثت تولد یافته است. علمای امامیه و علمای عامه در سال ولادت حضرت فاطمه اختلاف دارند. اکثر علمای عامه تولد او را قبل از بعثت می دانند. عبدالرحمن بن جوزی می نویسد: تاریخ نگاران نوشته اند که فاطمه زهرا در سالی متولد شد که قریش به ساختن مسجدالحرام مشغول بودند. یعنی پنج سال قبل از بعثت. (3)
محمد بن یوسف حنفی می نویسد: فاطمه در سالی متولد شد که قریش مشغول ساختن کعبه بودند. (4)
طبری از قول عباس نقل می کند که گفت: فاطمه در سالی متولد شد که قریش مشغول ساختن خانه کعبه بودند و در آن هنگام پیغمبر در سن سی و پنج سالگی بود .(5)
ابوالفرج می نویسد: فاطمه قبل از بعثت در سالی که کعبه بنا می شد به دنیا آمد. (6)
علامه مجلسی می نویسد:
روزی عبداللَّه بن حسن بر هشام بن عبدالملک وارد شد در حالی که کلبی نیز در مجلس حضور داشت. هشام به عبداللَّه گفت: فاطمه چند سال عمر کرد؟
عبداللَّه در پاسخ گفت: سی سال.
سپس همین سؤال را از کلبی نمود. او در جواب گفت: سی و پنج سال.
هشام رو به عبداللَّه نمود و گفت: آیا سخن کلبی را شنیدی؟ اطلاعات کلبی در عالم انساب خوب است.
عبداللَّه گفت: یا امیرالمؤمنین! احوال مادر مرا از من باید بپرسید و احوال مادر کلبی را از او.(7)
بیشتر علمای امامیه و گروه دیگری (8) نوشته اند که فاطمه پنج سال بعد از بعثت تولد یافت. مدرک آنان احادیثی است که در این باره از ائمه صادر شده است. ابوبصیر روایت کرده که امام صادق علیه السلام فرمود: در بیستم ماه جمادی الثانی در هنگامی که پیغمبر چهل و پنج ساله بود به دنیا آمد. هشت سال با پدرش در مکه بود. و ده سال در مدینه با پدرش زندگی کرد. بعد از پدر بزرگوارش هفتاد و پنج روز زنده ماند و در روز سوم جمادی الثانی در سال یازدهم هجری وفات نمود. (9)
اما شهادت حضرت زهرا در سوم جمادی الثانی با داستان هفتاد و پنج روز زنده ماندن آن حضرت سازگار نیست و با نود و پنج روز مناسب تر است. لذا بعید نیست که لفظ «تسعین» در روایت، با لفظ «سبعین» اشتباه شده باشد.
حبیب سجستانی می گوید: از حضرت ابوجعفر علیه السلام شنیدم که می فرمود: فاطمه دختر محمد، پنج سال بعد از بعثت رسول خدا تولد یافت و در هنگام وفات هیجده سال و هفتاد و پنج روز از عمر شریفش گذشته بود.(10)
در روایتی وارد شده که فاطمه در هنگام عروسی نه ساله بود.
سعید بن مسیب می گوید: به حضرت علی بن الحسین عرض کردم: پیغمبر در چه سالی فاطمه را به علی تزویج نمود؟
فرمود: یک سال بعد از هجرت و در آن تاریخ فاطمه نه ساله بود. (11)
ابابکر و عمر از پیامبر صلی الله علیه و آله تقاضا کردند که با فاطمه ازدواج کنند. در جواب فرمود: هنوز کوچک است. ولی وقتی علی بن ابی طالب خواستگاری کرد مورد قبول قرار گرفت. این حکایت نیز با تولد بعد از بعثت سازگارتر است، زیرا اگر قبل از بعثت تولد یافته بود در آن زمان 18 ساله بود و دختر 18 ساله صغیر نیست. (12)
از امثال این احادیث استفاده می شود که تولد فاطمه بعد از بعثت رسول اکرم واقع شده است. احادیثی نیز در عنوان «خلقت آسمانی» از اهل سنت ذکر شد که خود گواه و دلیل روشن بر این مدعی است و در همه احادیث مذکور مسأله معراج و کلمه عروج آمده است که قطعاً مربوط به پس از بعثت است.
چنان که ملاحظه می کنید در بین علمای اسلام در مورد تاریخ تولد حضرت زهرا اختلاف شدیدی وجود دارد، اما چون اهل بیت تولد آن حضرت را پنج سال بعد از بعثت دانسته اند، قولشان بر قول تاریخ نویسان عامه مقدم است. زیرا ائمه اطهار و اهل بیت پیغمبر و فرزندان زهرا، بهتر از دیگران از سن مادرشان خبر دارند.
در خاتمه لازم است بدین نکته توجه داشته باشید که اختلافی که در مورد تاریخ تولد فاطمه دیده می شود، به سن شریفش هنگام ازدواج و شهادت نیز سرایت می کند. زیرا اگر تاریخ تولد را پنج سال قبل از بعثت بدانیم، باید در هنگام ازدواج در حدود هیجده ساله باشد و در هنگام وفات، بیست و هشت ساله، اما اگر پنج سال بعد از بعثت متولد شده باشد، باید در هنگام عروسی در حدود نه ساله باشد و در هنگام وفات هیجده ساله.
شبهه ای دیگر
ممکن است کسی بگوید که: خدیجه در سال دهم بعثت وفات نمود و در هنگام وفات 65 ساله بود. بنابراین، اگر فاطمه در سال پنجم بعثت تولد یافته باشد باید خدیجه در سن پنجاه و نه سالگی آبستن شده باشد. چگونه می توان این مطلب را باور کرد؟!
ما در پاسخ به این اشکال می توانیم دو مطلب بگوییم:
- این موضوع مسلّم نیست که خدیجه در هنگام وفات 65 ساله باشد. بلکه بنابر قول ابن عباس باید سنش در موقع آبستن شدن به فاطمه، در حدود 48 سالگی باشد. زیرا ابن عباس می گوید: خدیجه در سن 28 سالگی با پیغمبر عروسی کرد. (13) و قول ابن عباس نیز بر سایرین تقدم دارد. زیرا خویشان پیغمبر بهتر از دیگران از وضع داخلی خودشان اطلاع دارند.
بنابراین روایت، خدیجه در هنگام بعثت رسول خدا، چهل و سه ساله بوده و در سال پنجم بعثت که سال تولد فاطمه است در حدود 48 سال عمر داشته و آبستن شدن در این سنین غیر عادی نیست.
- اگر قول ابن عباس را هم قبول نکنیم و بگوییم خدیجه در سن چهل سالگی ازدواج کرده و قاعدتاً باید در سن 59 سالگی آبستن شده باشد، باز هم امر محالی نیست، زیرا فقها و دانشمندان نوشته اند که زنهای قریشی تا سن شصت سالگی عادت می شوند و آبستن شدن نیز برایشان امکان دارد. خدیجه هم از طایفه قریش و مشمول این قاعده است.
به علاوه، درست است که آبستن شدن زن در این سنین نادر است، اما در تاریخ نمونه هایی داشته و دارد.