(1) نهج الحیاة، ص 145.

(2) نهج الحیاة، ص 147.

(1) رنجها و فریادهای فاطمه علیها السلام، ترجمه بیت الاحزان، ص 24.

سلمان فارسی حکایت نماید:

روزی حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه علیها بر پدرش، رسول خدا صلی اللّه علیه و آله وارد شد.

وقتی رسول خدا چشمش بر چهره فاطمه افتاد، او را گریان و غمگین دید، به همین جهت علّت را جویا شد؟

حضرت زهراء سلام اللّه علیها در پاسخ پدر اظهار داشت: ای رسول خدا! روز گذشته بین من و همسرم، علیّ بن ابی طالب علیه السلام جریانی اتّفاق افتاد که با یکدیگر ضمن صحبت، شوخی و مزاح می کردیم و من جمله ای را به عنوان شوخی به شوهرم گفتم، که موجب ناراحتی او شد. و چون احساس کردم که همسرم ناراحت است، از سخن خویش غمگین و پشیمان گشتم و از او خواهش کردم تا از من راضی و خوشحال گردد.

و او نیز عذر مرا پذیرفت و شادمان شد و با خنده روئی با من مواجه گشت و احساس کردم که از من راضی می باشد؛ ولی اکنون از خدای خود وحشت دارم که مبادا از من خشمگین و ناراضی باشد.

رسول خدا صلی اللّه علیه و آله با شنیدن چنین مطالبی اظهار نمود: ای دخترم! همانا رضایت و خشنودی شوهر همانند رضایت و خوشنودی خداوند متعال خواهد بود و غضب و ناراحتی شوهر سبب نارضایتی و ناراحتی خدا می گردد.

و سپس افزود: هر زنی که خداوند را همچون حضرت مریم عبادت و ستایش کند؛ ولیکن شوهرش از او ناراضی باشد، عبادات و اعمال او مقبول درگاه خدا قرار نمی گیرد.

ای دخترم! بدان که بهترین اعمال، فرمان بُرداری و تبعیّت از شوهر است، البتّه در مواردی که خلاف اسلام و قرآن نباشد بعد از آن، بهترین کارها برای زن ریسندگی است، یعنی کارهای سبک و فردی، به دور از نامحرمان را انجام دهد.

ای دخترم! هر زنی که زحمات و مشقّات خانه داری را تحمّل کند و خانه داری نماید و برای رفاه و آسایش اعضای خانواده اش تلاش نماید، همانا او اهل بهشت خواهد بود. (16)

حضرت زهرا علیها السلام روزی در خدمت پدر از مشکلات زندگی و کمبودهای رفاهی سخن به میان آورد و فرمود:

«إِنِّی وَ ابْنِ عَمّی ما لَنا فِراشٌ إِلاَّ جِلْدُ کَبْشٍ نَنامُ عَلَیْهِ بِاللَّیْلِ وَ نَعْلِفُ عَلَیْهِ ناضِحَنا بِالنَّهارِ»؛

ای رسول خدا! من و پسرعمویم چیزی از وسایل رفاهی نداریم مگر پوست گوسفندی که شبها بر روی آن می خوابیم و روزها بر روی آن شتر خود را علف می دهیم.

رسول گرامی فرمود:

«یا بُنَیَّةَ اِصبِرِی فإنَّ مُوسَی بنِ عمرانَ اَقْامَ مَعَ اِمْرَأَتِهِ عَشَرَ سِنِینَ ما لَهُما فِراشٌ إلاَّ عَباءَةٌ قِطْوانِیَّةٌ»؛

دخترم! صبر کن و تحمل داشته باش، زیرا موسی بن عمران ده سال با همسرش زندگی کرد و فرشی جز یک قطعه عبای قطوانی نداشتند. (20)

یکی از آثار و فوائد مهم اعتقاد دینی (15) مؤدّب شدن انسان به مجموعه ای از آداب و قوانین برای انجام اعمال زندگی است یک فرد متدین همه رفتارهایش دارای قانونمندی دینی است. خواب، خوراک، کلام، نظافت، خانه داری و همه شئون او دارای انضباط خاص قانونی است. فاطمه زهرا علیها السلام بعنوان نمونه کامل یک زن مسلمان و یک الگوی تمام عیار انسانی انضباط خاص را بر زندگی حاکم نموده بود و آداب خاص بر زندگی ایشان حاکم بود و نیز به آن توصیه می نمودند. برای مثال به موارد زیر می توان اشاره کرد:

الف - هنگام خواب حضرت چهار عمل مستحبی انجام می دادند:

خواندن سه سوره «قل هو اللَّه» که پاداش ختم قرآن دارد.

صلوات فرستادن بر پیامبر گرامی صلی الله علیه وآله و پیامبران الهی که موجب شفاعت پیامبران از انسان خواهد شد.

طلب مغفرت برای مؤمنین که موجب خشنودی آنهاست.

گفتن تسبیحات اربعه (16) که ثواب حج و عمره دارد.

ب - فاطمه زهرا علیها السلام همیشه در خانه معطر بود. (17)

ج - فاطمه زهرا علیها السلام برای نماز، لباس مخصوص و برای عبادت جایگاه ویژه داشتند. (18)

د- حضرت زهرا علیها السلام برای غذا خوردن رعایت دوازده قانون را توصیه فرمودند.

هـ - کار بیرون خانه و کار داخل خانه بین علی علیه السلام و ایشان تقسیم شده بود.

و - کار داخل خانه را هنگامی که خدمتکار استخدام نمودند بین خود و او تقسیم نمودند.

یکی از اصول پیشنهادی قرآن و از موضوعات مؤکد در روایات استفاده از اصل مشورت و مشاوره در همه شئون زندگی می باشد.

اصل مشاوره موجب تقویت خردمندی و استفاده از اندوخته های علمی و تجربی دیگران می باشد و علاوه بر این به عنوان عاملی برای استحکام ارتباطات اجتماعی به حساب می آید.

در اسلام نه فقط مشورت و مشاوره پس از بروز مشکل و جهت حلّ معضلات فردی یا خانوادگی بلکه به عنوان یک اصل جهت پیشگیری از بروز مشکلات، پیشنهاد به بشر شده است.

به عبارتی عمدتاً مشورت جهت پیشگیری است تا درمان.

در روایات اسلامی علاوه بر توصیه های علمی در سیره عملی ائمه بزرگوارمان استفاده از اصل مشورت را می یابیم لذا همه باید از این اصل تکامل بخش هر چه بهتر و بیشتر (با حفظ اصول مشورتطلبی و دقت در خصوصیات مشاور) بهرهبرداری کنیم.

در زندگی فاطمه زهرا علیها السلام به عنوان یک اسوه، استفاده از این اصل، یعنی اتخاذ و انتخاب مشاور و استفاده از نظرات مشورتی آن به وضوح دیده می شود.

مشاور خانوادگی حضرت فاطمه علیها السلام پیامبر بزرگوار صلی الله علیه وآله می باشد و زندگی مشترک بین فاطمه علیها السلام و علی علیه السلام همچنین تربیت فرزندان زهرا علیها السلام همه و همه با اشراف نظر و گاهی با حضور مستقیم پیامبر عظیم الشأن اسلام می باشد. موارد چندی از مشورت و مشاوره و اشراف مستقیم پیامبر بر زندگی حضرت به نقل تاریخ به شرح زیر می باشد:

مشورت در چگونگی تقسیم کار خانه و راهنمائی پیامبر

حضرت فاطمه علیها السلام کارهای منزل را با حضرت علی علیه السلام اینگونه تقسیم کردند که:

خمیر کردن آرد و نان پختن و تمیز کردن و جارو زدن خانه به عهده فاطمه علیها السلام باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل جمع آوری هیزم و مواد اولیه غذایی را علی علیه السلام انجام دهند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

"این تقسیم کار با رهنمود رسول خدا صلی الله علیه وآله انجام گرفت."

آنگاه که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه علیها السلام و کارهای بیرون منزل را علی علیه السلام انجام دهد، حضرت زهرا علیها السلام با خوشحالی فرمود:

«فَلا یَعْلَمُ ما داخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ اِلاَّ اللَّهُ بِإِکْفائِی رَسُولُ اللَّهِ تَحَمُّلَ رِقابِ الرِّجالِ»؛

جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم، زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است بازداشت. (19)

یکی از امتیازات آل یس قدرت بیان، شیرینی کلام و غنای کلامی آنان است. از علی علیه السلام تا ام کلثوم، همه و همه خطبه های شیرین علمی و بلیغ دارند و در موقع لزوم در مقام خطابه به عنوان برترین خطبا و سخنرانان، عالیترین بیانات را داشته اند.

خطبههای امیرالمؤمنین در نهجالبلاغه، خطبه های فاطمه زهرا علیها السلام در مدینه و اشعار باقیمانده از ایشان (12)، خطبه های امام حسن مجتبی علیه السلام و سخنرانی های حضرت سیدالشهدا علیه السلام خطابه های زینب کبری و ام کلثوم در ماجرای عاشورا، حکایت از قدرت بیان و وجود این فضیلت برجسته خانوادگی در اهلبیت عصمت و طهارت دارد.

شجاعت یکی از چهار ضلع مهم فضائل بزرگ اخلاقی است چرا که اصول اخلاقی مهم شامل چهار عنوان شجاعت، عدالت، عفت و حکمت می باشد.

خاندان اهلبیت همچنان که در باب عدالت عفت و حکمت عالیترین مدارج را دارا می باشند در احراز صفت شجاعت هم بالاترین و کاملترین آن را بهره مندند.

شجاعتهای علی علیه السلام، دلاوریهای فاطمه علیها السلام در مقام احتجاج و درگیر شدن با عمر و خلفای ستم، شجاعتهای امام حسن علیه السلام و حسین بن علی علیه السلام و شجاعتهای زینب کبری و ام کلثوم علیهم السلام در مبارزه با بنی امیه، معاویه و یزید، باز از سندهای محکم تاریخی جهت اثبات شجاعت خانوادگی اهل بیت عصمت و طهارت است.

حضرت فاطمه علیها السلام با همه بزرگواری و مقام و منزلتی که در پیشگاه خداوند داشت کار خانه را خود انجام می داد و تا مدتها خدمتکار نداشت. روزی پیامبر صلی الله علیه و آله زنی را که در یکی از جنگها اسیر گرفته بود نزد فاطمه علیها السلام آورد و دست او را در دست آن حضرت گذاشته فرمود:

ای فاطمه! این زن در خدمت توست او اهل نماز است.

سپس درباره او سفارش کرد. فاطمه علیها السلام نگاهی به صورت پیامبر کرد و چنین گفت:

کار خانه را تقسیم می کنیم یک روز من کار می کنم و یک روز او.

اشک در چشمان پیامبر حلقه زد و فرمود: «اَللَّهُ اَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسالَتَهُ». (11)