اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ (42)

جابر بن عبدالله از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است که حضرت فرمود: همانا خداوند متعال، علی و همسر و دو پسرش را از حجت های خود بر آفریدگانش قرار داده است، و آنان دریای علم در امت من می باشند هر کس به وسیله آنان هدایت یابد به راه راست هدایت یافته است.

و هم او گوید که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: به وسیله خورشید راه را پیدا کنید، هنگامی که خورشید ناپیدا شد به وسیله ماه راه یابید، هرگاه ماه ناپیدا شد به وسیله زهره راه را پیدا کنید هنگامی که زهره ناپیداشد به وسیله دو ستاره فرقدین راه را پیدا کنید، گفته شد: ای رسول خدا! مقصود از خورشید و ماه و زهره و فرقدان چیست؟ فرمود: خورشید منم، و ماه علی است، زهره فاطمه و فرقدان حسن و حسین علیهم السلام می باشند. (43)

أُولَئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِیلَةَ (46)

عکرمه می گوید: آنان پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام می باشند. (47)

وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا (52)

عبدالله بن حسن از پدرش، از جدش نقل می کند که ابوالحمراء خادم رسول خدا صلی الله علیه و آله گوید: بعد از آنکه این آیه نازل شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله پیش از هر نمازی بر در خانه علی و فاطمه می ایستاد و می فرمود: «الصلاة، رحمکم الله انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا». (53)

موسی بن قاسم از علی بن جعفر روایت کرده است که از حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام درباره این آیه پرسیدم:

اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ (50)

فرمود: مقصود از مشکوة فاطمه، و مصباح حسن، و زجاجه حسین است.

«کوکب درّی» فاطمه است که در بین زنان جهانیان ستاره ای درخشان بود، .... و مقصود از «نور علی نور»، در وجود حضرت فاطمه امامانی هستند که یکی بعد از دیگری می آیند، خداوند به نورش هر که را بخواهد هدایت می کند، یعنی به ولایت ما هدایت می کند. (51)

إِنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ (48)

عبدالله بن مسعود گوید: یعنی پاداش می دهم آنان را امروز به بهشت به خاطر بردباری و صبر. همانا علی بن ابیطالب و فاطمه و حسن و حسین در دنیا بر دستورات الهی و بر گرسنگی و تهی دستی صبر کردند و به خاطر صبر در مقابل معصیت و بر بلاء و آزمایش خداوند در دنیا، از رستگاران و رهایی یافتگان از حساب می باشند. (49)

وَالَّذِینَ آَمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ (60)

ابن عباس گوید: این آیه درباره پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است. (61)

کَانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ (58)

عبدالله بن عباس گوید: این آیه در شأن علی بن ابیطالب و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام نازل شد. (59)

وَالَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (62)

مردی نزد حضرت رسول صلی الله علیه و آله آمده و از گرسنگی خود شکایت کرد، حضرت کسی را به خانه های همسرانش فرستاد، آنان گفتند چیزی جز آب در نزد ما نیست، حضرت فرمود کیست که امشب این مرد را کفایت کند؟ علی علیه السلام گفت: من ای رسول خدا. علی نزد فاطمه آمده و داستان را به او گفت. حضرت فاطمه پاسخ داد: جز غذای کودکان چیزی نداریم لکن میهمان خود را بر آنان ترجیح داده و به او خواهیم داد، علی علیه السلام گفت: کودکان را می خوابانم و چراغ را به خاطر میهمان خاموش می کنم، این کار را انجام داد و میهمان به استراحت پرداخت، صبح آن روز این آیه در شأن آنان نازل شد: «و یوثرون علی انفسهم» (63).

ابن عباس در ذیل این آیه شریفه گوید: که درباره علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است. (64)

«اَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیّبةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبةٍ اَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السّماء تُؤتی اُکُلَهاَ کُلَّ حینٍ بِاذنِ رَبِّها» (67)

«آیا ندیدی چگونه خداوند کلمه طیبه را به درخت پاکیزه ای تشبیه کرده که ریشه آن (در زمین) ثابت و شاخه آن در آسمان است؟! میوه های خود را هر زمان به اذن پروردگارش می دهد.»

مراد از درخت «طیبه» چیست؟

مفسران تفاسیر گوناگون دارند. بعضی آن را به توحید و بعضی به فرامین الهی و بعضی به ایمان و بعضی به مؤمن و بعضی به روش و برنامه های سازنده و... تفسیر کرده اند. معنای این کلمه وسیع است و ممکن است شامل همه مصادیق آن بشود. در روایتی از اصول کافی، از امام صادق علیه السلام نقل شده است که: پیامبر صلی اللَّه علیه و آله ریشه این درخت است و امیرمؤمنان علی علیه السلام شاخه آن و امامانی که از ذریه آنها هستند. شاخه های کوچکتر، و علم امامان میوه این درخت است. (68)

در روایتی دیگر که از طریق اهل سنت رسیده، آمده است که کسی از امام باقر علیه السلام سؤال کرد:

منظور از این درخت طیب که دارای ریشه ای ثابت است چیست؟

حضرت فرمودند: مراد از درخت، پیامبر صلی اللَّه علیه و آله است و شاخه آن علی علیه السلام است و میوه های آن حسن و حسین علیه السلام هستند و فاطمه شاخه کوچک آن است و شاخه های کوچکتر از آن، فرزندان فاطمه و برگهای آن، شیعیان و دوستان اهل بیت علیهم السلام می باشند (69)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: من شجره هستم و فاطمه شاخه آن، علی عامل باروری آن و حسن و حسین میوه، و دوستداران آنان از امتم برگهای آن درخت می باشند و سپس فرمود: سوگند به آن کسی که مرا به راستی برگزید آنان در بهشت جاودان می باشند. (70)

و نیز آن حضرت فرمود: من شجره و علی شاخه و فاطمه عامل باروری و حسن و حسین میوه و شیعیان ما برگ های آن می باشند و هر گاه که درخت می روید برگ هایش فرود می ریزند. (71)