قال رسول الله صلى الله علیه و آله: قال الله تعالى

الصوم لى و انا اجزى به

رسول خدا فرمود خداى تعالى فرموده است:

روزه براى من است و من پاداش آن را مى‏دهم.

---

وسائل الشیعه ج 7 ص 294، ح 15 و 16 ; 27 و 30

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:

«ملعون ملعون من یظلم بعدی فاطمة ابنتی ویغصبها حقها ویقتلها ... ; ⁽¹⁾ مورد نفرین است، مورد نفرین است هر کس پس از من به فاطمه علیها السلام دخترم ستم کند و حقش را غصب نماید و او را بکشد .»

 

---

1) بحارالانوار ج 73، ص 354 .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:

«من احب فاطمة ابنتی فهو فی الجنة معی ومن ابغضها فهو فی النار; ⁽²⁾ هر کس فاطمه علیها السلام دخترم را دوست بدارد، در بهشت با من است، و هر کس با او دشمنی ورزد، در آتش [دوزخ] است .»

---

۳) بحارالانوار، ج 27، ص 116 .

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السلام می فرمایند:

«انها استقت بالقربة حتی اثرفی صدرها وطحنت بالرحی حتی مجلت یدها وکسحت البیت حتی اغبرت ثیابها واوقدت النار تحت القدر حتی دکنت ثیابها فاصابها من ذلک ضرر شدید; ⁽³³⁾ حضرت فاطمه زهرا علیها السلام آن قدر با مشک، آب کشید که اثر آن در سینه اش آشکار شد و چندان با دست خود آسیاب کرد که دستهایش پینه زد و آن قدر خانه را جاروب کرد که لباسهایش خاک آلود گردید . و چندان آتش در زیر دیگ روشن کرد که لباسهایش سیاه و دود آلود شد و از این کارها رنج و سختی زیادی به او رسید .»

---

 

33) علل الشرایع، ج 2، ص 366 .

 

امام مهدى علیه السلام : إنَّ لِی فی إبنَةِ رَسولِ اللّه ِ اُسوَةٌ حَسَنةٌ

 "بهشت ارغوان" / وبلاگستان - "حبیب سقاچی" نویسنده وبلاگ "جوان ما" در آخرین بروز رسانی وبلاگ خود چنین نوشت:

خدا قسمت کرد و چند روزی رو مهمان رسول الله(ص) و فاطمه ی زهرا(س) و ائمه ی بقیع(ع) و حضرت حق بودیم. به مدینه رسیدیم. گلدسته های حرم پیامبر اکرم(ص) با آن عظمت و شکوهی که داشتند از دور خود نمایی می کردند. گنبد خضرا را که می دیدی دست به سینه به اول شخص عالم بشریت سلام می دادی.

داخل مسجد النبی که می شدی پر بود از مردمی که در حال خواندن قرآن و نماز و عبادت کردن بودند. در هنگام گذر از جلوی قبر پیامبر همه با احترام و دست به سینه سلام می دادند و می گذشتند. عجیب بود؛عجب احترامی برای پیامبر قائل بودند؟ چه قدر مواظبت می کردند تا مبادا حرمت قرآن شکسته بشود و اگه کسی قرآن را روی زمین و حتی اگرروی  پاهایش هم می گذاشت تذکر می دادند که روی دست قرار ده قرآن را که احترام دارد.

 به یاد یک حادثه ی تاریخی افتادم حادثه ای به قدمت 1400سال. با خود گفتم اگر قرآن این همه احترام دارد و نباید حتی آنرا رو پا گذاشت پس چرا قرآن ناطق را با ضربه ی پایی به در کشتند؟ اگر نباید قرآن را روی زمین گذاشت پس چرا با یک سیلی سرور زنان عالم را نقش بر زمین کردند؟ هر چه فکر کردم به جواب قانع کننده ای نرسیدم.

از مسجدالنبی که بیرون آمدم نگاهم افتاد به چند تا پنجره که مردم در کنار آن ها ایستاده بودند و منتظر باز شدن دری بودند؟ مگر آن طرف پنجره ها چه چیزی بود که این همه مردم تجمع کرده بودند؟ مگر پشت این در چه چیزی می دهند، انسان به چه چیزی دست می یابد که مردم را مجبور کرده است ساعت 5 صبح آنجا باشند زمانی که وقت خواب ناز است؟ باید چیز بسیار مهمی باشد که ملت را این وقت صبح به اینجا کشیده. به دنبال تابلویی گشتم تا ببینم اینجا کجاست اما هر چه نگاه کردم چیزی پیدا نکردم.

 خدای من این جا دیگر چه گونه جایی است. متحیر ماندم که اینجای مهم چرا یک تابلو ندارد؟ یک پارچه ندارد بنویسد به طرف فلانجا؟ یک راوی ندارد در مورد آن صحبت کند؟ در که باز شد دیدم مردان با اشتیاق می دوند تا داخل آن شوند؛ پس چرا زنان نمی آید؟ حتماً یک جای مردانه ایست که به یک زن هم اجازه ی ورود نمی دهند.این همه سرباز چرا؟مطمئناً این افرادی که وارد آنجا می شوند افراد بسیار مهمی هستند که این همه سرباز باتوم به دست و آماده برای حفظ امنیت.

 همراه بقیه وارد آن جا شدم در کمال تعجب دیدم فقط خاک است روی خاک و هر تیکه ای هم یک دانه سنگ وجود دارد. برای چه همه دارند گریه می کنند؟ گریه می کنند برای خاک! یکی گفت اینجا بقیع است و محل دفن 4 امام معصوم و بعد به یک سمتی اشاره کرد.

4تیکه سنگ کوچک از دور خودنمایی می کردند وای خدای من اینجا همان مکانی است که ۴ امام معصوم آرام آرامیده اند؟  مگر می شود پس گنبد و بارگاه آن کو؟ یک دانه شمع برای روشنایی آن کو؟ چرا کسی روضه نمی خواند تا مسلمانان برای غربتشان گریه کنند؟ چرا این جا شبیه به یک حکومت نظامی است و جای جای آن سربازی با یک باتوم و چشم های غضب کرده ایستاده است؟ اگراینجا محل رفت و آمد فرشتگان است؛ پس چرا کسی نمی تواند زیارتی از روی کتاب برای این ائمه بخواند؟ اینها که هستند که با یک شال قرمز رنگ دارند به کسانی که اشک می ریزند و به ائمه متوسل می شوند می خندند؟

غربت عجیب و عمیقی در وجودم احساس می کردم با خود گفتم آخر به چه علتی باید آفتاب سنگ مزار این 4 تن باشد؟ و آخر اینها که هستند که نه تنها یک گنبد برای این بزرگواران نساختند بلکه هر چه بوده هم خراب کردند.

 یک طرف نگاه می کردی خانه ی فاطمه ی زهرا(س) رو می دیدی. جایی که محسن رو شهید کرده بودند و دستهای علی(ع) رو بسته بودند و یک طرف نگاه می کردی 4 تیکه ی سنگ می دیدی و دلت کباب می شد. مگر اینها پاره های تن پیامبر نبودند پس چرا اینگونه! با خود گفتم شاید نمی دانستند که این بزرگواران چه کسانی هستند اما ذهنم را که خوب مرور کردم آیه از قرآن به یادم آمد«قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی» آری خوب مزد و اجر رسالت پیامبر را داده بودند.

 کمی بیشتر فکر کردم دیدم پیامبر فرموده بودند:«فاطمه پاره تن من است پس هرکس اورا بیازارد مرا آزرده»  با این آیه و این حدیث معتبر دیگر هیچ گونه حرفی برایشان نمی ماند. از چندین شال قرمزی پرسیدم چرا؟ ولی او رفت و یک سربازی را صدا زد حالا معنای اون همه سربازی که اون جا بودند رو فهمیدم. می خواستند با خشونت و زور حقیقت رو بپوشانند اما نه این چنین نمی شود«  یریدون لیطفو ا نورالله بافواههم والله متم نوره ولو کره الکافرون»

ولی آخرش جواب سوالم رو نتونستم بگیرم : قبر مادرم فاطمه کو؟

یکی از دلایل بازگردانده نشدن فدک به حضرت زهرا (س) نکته ای است که شارح سنی مذهب کتاب نهج البلاغه ، " ابن ابی الحدید معتزلی " متذکر می شود.

ابن ابی الحدید می نویسد(1): از علی بن فارقی ، مدرس و استاد مدرسه غریبه در شهر بغداد پرسیدم : آیا فاطمه^(س)  در دعوی خویش در ماجرای فدک صادق بود ؟

پاسخ داد :آری .

گفتم : پس چگونه است که ابوبکر فدک را پس نداد ، در حالی که می دانست او راست گو می باشد؟

لبخندی زد و سخن لطیفی گفت : اگر آن روز ابوبکر به محض ادعای حضرت فاطمه ^(س)فدک را به او باز می گرداند و به راست گویی وی اعتراف می کرد ، فاطمه^(س)  فردا روزمی آمد و خلافت همسرش را مطرح می کرد و ابوبکر را از مقامش دور می کرد و ابوبکر نیز در عدم قبول گفتار او عذر و بهانه ای نداشت ، زیرا خودش از قبل به صداقت آن بانو اعتراف کرده بود و بدون گواه و بینه ادعای وی را پذیرفته بود .

---

1) شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید : ج16،ص 284

 

واژه «زهرا» به چه معناست و علت کاربرد آن برای حضرت فاطمه سلام الله علیها چه بوده است؟

زهرا در لغت به معناى درخشنده، تابناک و سپیدروى آمده است.

با آنچه در برخى روایات آمده است علت نام گذارى حضرت به این نام این بوده است که وقتى حضرت زهرا سلام الله علیها در محراب عبادت به نماز مى ایستاد، نور آن حضرت براى اهل آسمان به مانند ستارگان براى ساکنان زمین مى درخشیده است و در برخى روایات علت نام گذارى به این نام، درخشندگى آسمان و زمین به نور آن حضرت هنگام خلقت ایشان در عالم انوار آمده است.

 

یک بار علی علیه السلام مقداری جو از یک یهودی به وام گرفت، یهودی در گرو وام چیزی طلبید، علی علیهالسلام چادری پشمین متعلق به فاطمه علیها السلام را نزد یهودی به گرو نهاد، یهودی آن را در اتاقی گذاشت و چون شب شد زن او برای کاری به آن اتاق وارد شد و مشاهده کرد نوری در آنجا می درخشد که همه اتاق از آن روشن است. نزد شوی خود بازگشت و خبر داد که در آن اتاق نوری بزرگ و درخشان دیده است، یهودی از گفتار زنش شگفت زده شد و فراموش کرده بود که در آن اتاق چادر فاطمه علیها السلام است، با شتاب برخاست و به آن اتاق آمد و مشاهده کرد نور آن چادر از هر سو شعاع افکن است چنانکه گویی ماه درخشانی از نزدیک می تابد، تعجب کرد و بیش از پیش در محل لباس خیره شد و دریافت که آن نور از چادر فاطمه علیها السلام است، از خانه بیرون آمد و نزد وابستگانش شتافت و زنش نیز وابستگان خود را خبر کرد و حدود هشتاد تن از یهودیان گرد آمدند و این موضوع را مشاهده کردند و همه به دین اسلام درآمدند. (15) .

 

---

(15) بحارالانوار، ج 43، ص 40.

 

آیا تازیانه خوردن حضرت زهرا سلام الله علیها آتش زدن در و... دست بسته بردن حضرت علی علیه السلام با زور برای بیعت صحت دارد؟ پس یاران حضرت علی علیه السلام و بنی هاشم کجا بودند؟

آنچه نسبت به حضرت زهرا سلام الله علیها گستاخى شده، در کتاب هاى معتبر تاریخى ما و اهل سنت (1) آمده است. احمد بن یحیی معروف به بلاذری از دانشمندان اهل سنت در کتاب خود به نام «انساب الاشراف» آورده است:

زمانی که علی علیه السلام از بیعت با ابوبکر خودداری نمود و در خانه گوشه گیری کرده بود، ابوبکر، عمر را به سوی علی فرستاد و به وی دستور داد علی را با زور نزد من حاضر کن. عمر بن خطاب آتش آورد. فاطمه در کنار در به او برخورد. به او گفت: پسر خطاب! آیا می خواهی در خانه ام را به رویم آتش بزنی؟!

گفت: بلی و این بهترین کار برای تقویت دین پدرت می باشد. (2)

همچنین مسعودی در کتاب اثبات الوصیة، تحت عنوان حکایت سقیفه می گوید:

پس روایت شده که پیامبر(ص) از دنیا رحلت فرمود... پس امیرالمؤمنین علیه السلام با عده ای از پیروان و شیعیانش در منزلش جمع شده بودند، چون پیامبر به وی چنین دستوری داده بود.

در این هنگام به خانه اش حمله ور شدند و به آنجا هجوم آوردند و درب خانه اش را به آتش کشیدند و او را به زور از خانه خارج کردند. آنها سید زنان فاطمه را پشت درب فشار سختی دادند به حدی که محسن را سقط کرد. (3)

ابی محمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبه الدینوری (4)، و همچنین ابی عمر احمد بن محمد بن عبدربه الاندلسی (5)جریان آتش زدن در خانه حضرت زهرا سلام الله علیها را آورده اند.

موارد فوق از روایت اهل سنت بود، اما زدن حضرت زهرا و آتش کشیدن در خانه اش را علما شیعه نیز نقل کردند.

سلیم بن قیس می گوید: عمر بن خطاب نصف اموال همه عُمالش را از آنان گرفت مگر قنفذ عدوی او نیز یکی از کارکنان او بود که چیزی از او نگرفت و آنچه از او گرفته بود، بیست هزار درهم بود که به او باز گرداند. ابان از قول سلیم گفت: با علی علیه السلام ملاقات کردم و از این کار عمر از او پرسیدم: فرمود آیا می دانی چرا از قنقذ دست برداشت و چیزی از وی غرامت نگرفت؟

گفتم: نه!

فرمود: زیرا او بود که وقتی فاطمه آمد تا بین من و آنان قرار گیرد، با تازیانه اش او را زد، چنان که وقتی فاطمه از دنیا رفت، جای تازیانه همچون بازوبند روی بازویش مانده بود.(6)

درباره بستن دستان علی علیه السلام باید به این نکته توجه کرد که مقابله با مهاجمان با زور و شمشیر خواسته برخی از دشمنان اسلام و تا حدودی در خدمت منافع مهاجمان بود، چیزی که امام علی علیه السلام از آن اجتناب می کرد و پیامبر خدا هم او را از آن نهی فرموده بود که با آنان به مقابله نپردازد، عدم پاسخ به دعوت زورگویانه آنها بدان معنی نیست که احتیاطات لازم در دفاع از خود را در صورت بروز هر گونه اذیت و آزار از سوی مهاجمان به کار نگیرند. نخواستن خلافت به زور شمشیر، چیزی است، و دفاع از خویش آنجا که اقداماتی برای ریختن خون در کار است چیزی دیگر.

درباره عدم مقابله امیرالمؤمنین با مهاجمان، علامه سید جعفر مرتضی عاملی می گوید:

اگر امیرالمؤمنین علی علیه السلام در مقابل مهاجمان اقدام به مقابله می کرد به نفع آنها تمام می شد و می توانستند حقایق را وارونه و اذهان را مشوش کنند به گونه ای که علی علیه السلام را بشکنند و حقیقت را برای مردم وارونه جلوه دهند. چون آنان به مردم می گفتند علی بر ما حسادت ورزید و روی خود حساب کرد و با اعتماد به موضع و قدرت خویش، نزدیکی به رسول خدا، شجاعت خود، همسری دختر رسول خدا ، پدری حسن و حسین با ما به زور مقابله کرد، پس او متجاوز است و... (7)
 
 
سکوت امام علی علیه السلام
 
درباره علل سکوت امام علی علیه السلام نیز دلایلی وجود دارد:

خطیب خوارزمی در مناقب خود از طریق ابن مردویه با ذکر سند از ابوطفیل روایت کرده است که گفت: به هنگام شورا (شورایی که عمر بن خطاب تشکیل داده بود) من در محل شورا بودم که متوجه شدم سر و صدا بلند شد، پس شنیدم علی می گفت: مردم با ابوبکر بیعت نمودند در حالی که به خدا سوگند من اولی تر و سزاوارتر از وی به مقام خلافت بودم. پس من از بیم آن که مردم گرایش به کفر پیدا کنند و با شمشیر گردن یکدیگر را بزنند، اطاعت کردم و... (8)(9)

اما این که چرا على علیه السلام و بنى هاشم اقدامى نکردند؟ باید گفت:

واقعیت این است که تحلیل برخی حوادث تاریخی بسیار مشکل است و هضم برخی رفتارها بسیار سنگین است. اما انگیزه های مختلف، انسان را به جایی می رساند که رفتارهای ناباورانه انجام دهد.

در زمان پیامبر (ص) برخی رگه های مخالفت با سنت نبوی و دشمنی با اهل بیت از سوی برخی یاران پیامبر (ص) دیده می شد؛ مانند اعتراض در صلح حدیبیه، نافرمانی از شرکت در سپاه اسامه، توهین به پیامبر (ص) در هنگام نوشتن وصیت و... اما کسی باور نمی کرد که این تخلفات به جنایت تبدیل شود.

چه بسا علت این که حضرت فاطمه سلام الله علیها پشت در آمد آن بود که آنان به احترام حضرت فاطمه سلام الله علیها از ورود به خانه منصرف شوند، زیرا مسلمانان مدینه احترام زیاد پیامبر (ص) به فاطمه سلام الله علیها را از نزدیک دیده بودند و حدیث «من آذاها فقد آذانی» را به گوش شنیده بودند به همین جهت کسانی که نزدیک در بودند. به عقب جمعیت که فرمان حمله را می دادند اطلاع دادند که فاطمه پشت در است. ولی آنها گفتند: «و ان کانت!!» اگر چه باشد.

چنین حرکتی غیر قابل باور بود و از چند یار خالص امام علی علیه السلام در آن هنگامه کاری ساخته نبود و کسی انتظار چنین حرکت جنایتکارانه را نداشت.

در این باره توجه شما را به حدیثی از امام علی علیه السلام جلب می کنیم:

روزی اشعث بن قیس گفت: یا علی! چرا شمشیر نکشیدی؟

علی علیه السلام به او فرمود:

«فلم ادع احدا من اهل بدر و اهل السابقة من المهاجرین و الانصار الا ناشدتهم الله فی حقی و دعوتهم الی نصرتی فلم یستجب لی من جمیع الناس الا اربعة رهط: سلمان و ابوذر و المقداد و الزبیر و لم یکن من اهل بیتی معی احد اصول به و لا اقوی به. اما حمزة فقتل یوم احد و اما جعفر فقتل یوم موتة و بقیت بین جلفین حافیین حقیرین عاجزین العباس و عقیل و کانا قریب العهد بکفر. فاکرهونی و قهرونی...»؛

همه اهل بدر و پیش کسوتان مهاجر و انصار را به کمک خواستم، ولی از آن همه مسلمان فقط چهار نفر پاسخ مثبت دادند: سلمان، ابوذر، مقداد و زبیر و از اهل بیت خودم هم کسی نداشتم که با آن بتوانم حقم را بگیرم. چون حمزه در احد به شهادت رسید و برادرم جعفر هم در موته شهید شد و کسی برایم نماند مگر دو نفر ذلیل، خوار، عاجز و ناتوان، عباس و عقیل. به خاطر نبودن یار و یاور حقم را گرفتند.... (10)

روش حضرت على علیه السلام در برخورد با خلفا، مدارا با آنان بوده است. از این رو گاهى در نماز آنان شرکت مى کردند و هم در امور مهم آن حضرت، طرف مشورت آنان قرار مى گرفتند.

به عبارت واضح تر عمل حضرت على علیه السلام با خلفا، همانند عمل پیامبر (ص) با آنان در زمان حیاتشان بوده است.

این قضایا، هیچ تضادى با متفاوت بودن دیدگاه های فکرى و اعتقادى ندارد. البته در این نوع رفتار، درس هاى بسیار مهمى براى مسلمانان در جهت وحدت و همبستگى در اختلاف نظرهاى اساسى وجود دارد.

سکوت معنادار على علیه السلام پس از غصب خلافت و دست نبردن به شمشیر علل بسیارى دارد که به برخى از آنها اشاره مى شود.

. شرایط سیاسى و اجتماعى امت اسلام پس از رحلت پیامبر (ص)

در صدر اسلام، دشمنان خارجىِ حرکت عظیم اسلام همانند روم و ایران آن زمان از یک سو منافقان و عناصر ارتجاعى داخلى از سویى دیگر، منتظر فراهم آمدن شرایطى بودند تا نهال نورسته اسلام را از بیخ برکنند. اگر على علیه السلام براى احقاق حق، دست به شمشیر مى برد، مسلماً جنگ دامنه دارى در می گرفت که پایان آن چیزى جز از بین رفتن زحمات پیامبر (ص) نبود.

. اقدام براى یک حرکت اجتماعى آن هم به صورت نظامى، نیازمند شرایط و آمادگیهاى مختلف است و به دلایل مختلفى این زمینه پس از ارتحال پیامبر (ص) وجود نداشت. على علیه السلام بنا بر نقل تاریخ بارها بزرگان اصحاب را براى ایجاد حرکتى علیه وقایع پیش آمده فراخواند، ولى جز معدودى انگشت شمار به دعوت آن حضرت پاسخ ندادند. از سوى دیگر شرایط محیط و افکار عمومى نیز آمادگى قبولى نبردى داخلى در بین اصحاب پیامبر (ص) را نداشت، زیرا همگان انتظار داشتند که اصحاب بزرگ پیامبر (ص) پس از آن حضرت همانند او عمل نمایند و محور وحدت جامعه باشند نه این که به نزاع و درگیرى در بین خود اقدام نمایند.

خلاصه سخن آن که على علیه السلام براى حفظ اساس اسلام و حراست از نهال نورسته آن، از احقاق حق خلافت خویش خوددارى نمود تا ریشه هاى اسلام در پرتو تعالیم پیامبر و قرآن و اهل بیت استحکام یابد. لذا على علیه السلام تا آن روزى که مردم به خانه آن حضرت هجوم آوردند و خواهان خلافت آن حضرت شدند از خلافت ظاهرى برکنار ماند.

نکته دیگرى که شایان توجه است آن که در امور داخلى امت اسلامى روا نیست که هر کس براى احقاق حق خود دست به شمشیر ببرد و مسلحانه و به زور در صدد احقاق حق خود باشد. از روش على علیه السلام و دیگر ائمه چنین بر مى آید که آنان براى احقاق حق خود در جامعه هرگز ابتدا دست به شمشیر نبرده اند بلکه سعى آنها بر این بوده که با روشنگرى و تبلیغ حقیقت زمینه را براى یک حرکت عمومى در جامعه فراهم نمایند. در برخى از روایات و اسناد تاریخى این مسأله تایید گردیده و سر آن حفظ وحدت و انسجام اجتماعى و جلوگیرى از سوء استفاده کسانى است که وراى اختلاف امام علیه السلام و خلفا اهداف سیاسى شکننده دیگرى را دنبال مى کردند. به همین جهت از زبان امام على علیه السلام مى خوانیم:

«دیدم صبر کردن خردمندى است. پس صبر کردم در حالتى که چشمانم را خاشاک و غبار و گلویم را استخوان گرفته بود...» (11)

 

---

(1)شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید و الصواعق المحرقة ابن حجر عسقلانى و...

(2) انساب الاشراف، ج 1، احمد بن یحیی المعروف بلاذری، تحقیق دکتر محمد حمدالله، چاپ سوم، انتشارات دار المعارف، ص 587.

(3) اثبات الوصیة، مسعودی، ص 146.

(4) الامامة و السیاسة، جلد 1، ص 19.

(5) العقد الفرید، جزء چهارم، صص 259 و 260.

(6) برای آگاهی بیشتر ر.ک:

کتاب سلیم بن قیس ، ج 2، بحارالانوار، ج 30، ص 302، عوالم العلوم، شیخ عبدالله بحرانی اصفهانی، ج 11، ص 413.

(7) مأساة الزهراء، سید جعفر مرتضی عاملی، ترجمه محمد سپهر، ص 248.

(8) مناقب، خطیب خوارزمی، فصل 19، ص 224، نقل از کتاب علی با حق است، نوشته مهدی فقیه ایمانی.

(9) برای آگاهی ر.ک:

مأساة الزهراء، سید جعفر مرتضی عاملی، ترجمه محمد سپهر.

امام علی (ع)، عبدالفتاح عبدالمقصود، ترجمه سید محمدمهدی جعفری و سید محمود طالقانی، ج 1، ص 315 تا 354، ج 4، ص 373 تا 378.

شرحه شرحه (گزارش کوتاه امیرالمؤمنین از زندگی خویش)، محمد محمدیان.

روایت دریا، محمد محمدیان.

حق با علی است، مهدی فقیه ایمانی.

آتش به خانه وحی، سید محمد حسین سجاد.

چشمه در بستر (تحلیلی از زمان شناسی حضرت زهرا)، مسعود پور سید آقایی.

(10) بحار الانوار، ج 29، ص 465، ح 55، به نقل از کتاب سلیم بن قیس.

(11) نهج البلاغه، خطبه 3.