الف - داشتن محراب و جایگاه عبادت در خانه

در روایات و اقوال تاریخی مکرر آمده است که حضرت زهرا علیها السلام در خانه صاحب محراب و جایگاه خاص برای عبادت بوده است. بطور مثال امام حسن علیه السلام می فرماید:

«رأیت امّی فاطمه علیها السلام قامت فی محرابها لیلة جمعتها...»؛

مادرم فاطمه علیها السلام را در شب در محراب عبادتش دیدم...

همچنین در تاریخ آمده که روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به خانه حضرت زهرا علیها السلام آمدند و سراغ از ایشان گرفتند و فرمودند:

«قالَ: وَ أَیْنَ ابْنَتی؟ قالَ: فی مِحْرابِها»؛

کجاست دخترم؟ فاطمه جواب دادند در محراب عبادتش می باشد.(3)

ب - برنامه زمان بندی برای عبادت و دعاء نمودن

ج - برنامه ریزی برای درک فضیلت شب قدر و احیاء آن

د - لباس مخصوص نماز داشتن

هـ - عطر زدن برای نماز

حضرت زهرا علیها السلام در رابطه با دعای روز جمعه از رسول گرامی اسلام نقل فرمودند که:

در روز جمعه ساعتی است که هر خواسته خیر و نیکویی در آن ساعت به اجابت می رسد. پرسیدم: یا رسول الله! کدام ساعت است؟ فرمودند: آنگاه که نصف قرص خورشید در افق پنهان شود.

از آن پس حضرت زهرا علیها السلام در این ساعت غروب جمعه در دعا و خیرخواهی مسلمانان همت می نمود. پس فاطمه به غلام خود فرمود: بر فراز بام درآی و چون دیدی نصف قرص خورشید در هنگام غروب پنهان شد به من خبر ده تا دعا کنم.(4)

ارتباط با خدا در فرهنگ اسلام کاری لازم و توأم با آداب و قوانین خاص خود می باشد یکی از آداب دعا، زمان شناسی در باب دعاء است. یکی از زمانهای توصیه شده برای ارتباط با خدا شبهای جمعه و غروب روز جمعه است به همین دلیل در سیره عملی حضرت علاوه بر عنصر زمان شناسی به معنای عام آن زمان شناسی و استفاده از فرصتهای طلائی معنوی هم وجود دارد به همین دلیل برای عبادت و دعا در شب و روز جمعه برنامه های خاص را پیش بینی و عمل می نمودند که نمونه ای از آن در روایت مذکور آمده است.

یکی از جلوه های تدبیر حکیمانه در زندگی حضرت زهرا علیها السلام تدبیر و برنامه خاص ایشان در امر مبارزه برای احقاق حق خود (فدک) و دفاع از حق سیاسی اهلبیت یعنی حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام می باشد.

از دیگر موارد، برنامه ریزی در کار خانه بین خود و حضرت علی علیه السلام و بین خود و فضه خادمه و تنظیم جدول کاری بوده است. در همان روزهای اولیه زندگی خانوادگی با مشورت و نظرخواهی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله برنامه کاری داخل و خارج خانه و تقسیم کار خواستند. با صلاحدید پیامبر عظیم الشأن کار خانه تقسیم شد. پس از این ماجرا سخت کوشی فاطمه علیها السلام و جدیّت در امر اجرای این برنامه بسیار عجیب و حیرت آور است. تا اینکه بالاخره خدمتکاری به نام فضه در اختیار او قرار می گیرد و باز بین او و فضه کار تقسیم می شود. یک روز کار و یک روز استراحت (2) و علاوه بر حفظ کرامتهای انسانی خدمتکار و برخورد دوسویه بین کارگر و کارفرما فضه تحت آموزشهای اخلاقی و تعلیمات دینی، قرآنی حضرت زهرا علیها السلام قرار می گیرد و حافظ کل قرآن و سخنگوی قرآن می گردد.

یکی از توصیه های جدی اولیاء خدا برنامه ریزی و ایجاد آمادگی های لازم در طول سال بویژه در ماه مبارک رمضان برای درک فضیلتهای شب قدر است. شب قدری که به تصریح قرآن لیلة مبارکه می باشد و یک شب ارزش سی هزار شبانه روز یعنی بیش از 80 سال را دارد. فراست ایمانی می طلبد که همه با تقویت روح زمان شناسی در همه ابعاد زندگی از جمله در باب عبادت و ارتباط با خدا و رعایت و مدیریت اوقات خود از عامل زمان برای سیر الی الله بهترین بهره برداری را داشته باشیم. در روایت ذیل الذکر برنامه ریزی و برنامه های شب قدر و پیش نیازهای آن در زندگی مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و حضرت زهرا علیها السلام آمده است.

در کتاب دعائم از علی علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله دهه آخر ماه مبارک رمضان، رختخواب خود را جمع می کرد، و کمرش را برای عبادت، محکم می بست و چون شب بیست و سوم فرا می رسید، اهل بیت خود را بیدار نگه می داشت. و به صورت هر کدام که خواب بر او غلبه می کرد، آب می زد که خوابش نگیرد. همینطور، حضرت زهرا علیها السلام، هیچ یک از اهل خانه خود را نمی گذاشت که در آن شب بخوابند، و برای اینکه خوابشان نبرد، غذای کمتری به آنان می داد. و از روز، خود را برای شب زنده داری آماده می کرد و می فرمود: محروم است کسی که از خیر این شب بی بهره بماند. (1)

یکی از شرایط لازم و از نشانه های حاکمیت روح نظم، بر رفتار و زندگی یک فرد، مشاوره و راهنمائی خواستن از دیگران در امور زندگی است. در زندگی حضرت زهرا علیها السلام شواهد زیادی وجود دارد که حضرت با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله مشاوره داشته اند و برنامه زندگی خود را با نظرات و دیدگاههای پیامبر تنظیم می نموده اند.

یکی از نگاههای لازم به زندگی حضرت زهرا علیها السلام، نگاه جهت کشف انضباط خاص و برنامه ریزی دقیقی است که بر زندگی و رفتار حضرت حاکم بوده است. حضرت زهرا علیها السلام از آنجا که بازآفریده مکتب رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله می باشد و حضرتش تدبیری فوق انسانی یعنی الهی، ترتیب دهنده ی زندگی مبارکش بوده است و از آن رو که خود فردی حکیم و علیم و صاحب حکمت عملی عالی بود (به همین دلیل یکی از القاب حضرت حکیمه می باشد) می تواند دارای یک سبک زندگی متعالی و دارای یک منطق عملی قابل اقتداء باشد. از طرفی همسر فاطمه، علی علیه السلام به عنوان انسانی کامل است که از سوئی شاگرد و مؤدَّب به آداب نبوی است و از سوئی خود امامی معصوم و اسوه برای دیگران است.

«قال رسول اللّه: انا ادیب الله و علیّ ادیبی».

از نظر کمالات رفتاری نیز حضرت زهرا علیها السلام دارای مقام عصمت کبری است و الگو برای ماست لذا رجوع به خانه فاطمه علیها السلام و دقت در رفتار او تفسیری زیبا و آئینه ای زلال از نظم و دقت و برنامه ریزی در یک زندگی فردی و خانوادگی را در برابر ما به نمایش می گذارد هر چند ما اقرار می کنیم که همه زوایای شخصیتی حضرت زهرا علیها السلام نه قابل درک برای ماست و نه در تاریخ نقل شده است.