هر انسان برای سیر در مراحل تکامل روحی و ایجاد تحولات اجتماعی نیازمند دو بال تکامل یعنی دانستن و توانستن و یا جزم و عزم است.

علم و قدرت؛ دانستن و توانستن دو صفت از صفات عالیه حضرت حق است که رمز موفقیت در زندگی انسان نیز وابسته به همین دو عنصر می باشد.

اراده که مظهر قدرت و به عنوان قوه مجریه در انسان تعریف شده است از مهمترین و لازمترین صفات برای تکامل فرد و جامعه است.

خداوند متعال در وصف پنج رسول از رسولان خود آنان را به اولوا العزم (صاحب اراده) وصف می نماید.

در کنار اراده و همت از طرفی علم و عقل و از طرفی تمرکز و قاطعیت نیز از صفات لازم برای رشد می باشد و ارتباطی تنگاتنگ میان این صفات موجود می باشد. در منابع اخلاقی از اراده قوی به همّت عالی نیز یاد می کنند. شهید آیت الله مطهری در تعریف اراده می گوید:

«اراده یعنی نیرویی که وابسته به عقل انسان است...(1) یعنی بعد از این که انسان اندیشه و محاسبه می کند، میان کارها، دوراندیشی می کند، سبک و سنگین می کند، با عقل خودش مصلحتها و مفسده ها را با یکدیگر می سنجد، بعد تشخیص می دهد که اصلح و بهتر این است نه آن، آن وقت اراده می کند آنچه را که عقل به او فرمان داده انجام دهد، نه آنچه که میلش می کشد.» (2) .

پس اراده، نیرویی است در انسان که همه میلها و ضد میلها را، همه کششها و تنفرها، بیمها و ترسها را تحت اختیار خود قرار می دهد و نمی گذارد یک میل یا ضد میل انسان را به یک طرف بکشد. (ضد میل مثل دوا خوردن و میل مثل غذا خوردن.) (3)

در این ارتباط یکی از مباحث لازم در باب اراده، دانش به عوامل تقویتکننده اراده و از سویی عوامل مخرب و کاهنده نیروی اراده است.

عزم مبارزاتی و اراده جهادی حضرت فاطمه علیها السلام یکی از مهمترین نشانه ها و دلایل برای اثبات قوت اراده ایشان می باشد.

شروع مبارزه، به کارگیری شیوه های گوناگون مبارزاتی، ادامه مبارزه تا لحظه پایان عمر با وجود ناگواریهای بسیار، فدایی دادن و آزار جسمی دیدن در این مسیر از نشانه های عزم مبارزاتی یک فرد می باشد.

حضرت زهرا علیها السلام در دفاع از حکومت امیرالمؤمنین دو نکته را لحاظ کرد. اول آن که ساکت نماند و دست به مبارزه زد و دوم این که شیوه های گوناگون مبارزه بیانی (برهان، خطابه، جدال احسن) را به کار گرفت و به علاوه از مبارزه منفی یعنی گریه، سکوت، اعلام عدم رضایت از خلیفه و بعضاً از مبارزه و درگیری فیزیکی با عمر استفاده نموده است.

سوم آن که تا آخرین لحظه زندگی و حتی پس از شهادت با شیوه خاص، مبارزه را استمرار بخشیده است و لذا با این که در این مسیر محسنش شهید گشت و خود ضربه دید، آرامش و آسایش خانه به هم ریخت اما در زمان حیات به مبارزه ادامه داد و پس از شهادت هم وصیتی در مورد غسل و دفن و قبر دارد که خود نشانه مبارزه حضرت زهرا علیها السلام در طول تاریخ با غاصبین حق ولایت و فدک می باشد.