هنگامی که حضرت زهرا علیها السلام مسؤولیت تربیت فرزند را مستقیماً به عهده داشته اند ضمن انجام رفتارهای شیرین مادرانه با کودکان خود و ترقصّ و بازی با آنان با استفاده از دو بیت شعر پر محتوا فرزند خود را توصیه به چهار مطلب اساسی می نموده است.(3) .

متن دو بیت شعر حضرت در هنگام بازی با حسن بن علی علیه السلام:

«اِشْبَهْ اَباکَ یا حَسَنُ

وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ»

حسن جانم شبیه پدرت علی باش و از حق بند بگسل.

«وَاعْبُدْ اِلهاً ذامِنَنِ

وَلا تُوالِ ذَاالْإِحَنِ» (4) ؛

عبادت خدای صاحب نعمت کن و با افراد کینه توز همراه و دوست مباش.

چهار خواسته حضرت زهرا از امام حسن (ع) و چهار پیام این اشعار:

مانند پدرت علی علیه السلام باش. این توصیه علاوه بر این که سفارش به انتخاب و اتخاذ الگو و اسوه در زندگی دارد و به نوعی الگوی شخصیتی کاملی را به کودک معرفی می کند و اجمالاً امام حسن علیه السلام را توصیه و سفارش به داشتن صفات برجسته علوی همچون شجاعت، عدالت، حکومت و... می کند.

سفارش و دستور به دفاع از حق و حقیقت و بند گشودن از دست و پای حقّ.

توصیه به عبادت و پرستش خدا آن هم عبادت و پرستش خدای صاحب نعمتها.

دستور به دوری از دوستی و همراهی با افراد شرور و بددل و کینه توز.

مجموعاً در این دو بیت سه دستور و یک پرهیز اخلاقی مفید، جامع و اساسی وجود دارد.

درسهایی از این حرکت تربیتی حضرت زهرا (س):

مادر باید با کودکان خود مأنوس باشد و با آنان بازی کند.

بازی یکی از بهترین شرایط برای یادگیری کودک است.

مادر باید در هنگام بازی با کودک به او مطالب اخلاقی را تعلیم دهد.

یکی از بهترین راهها برای آموزش کودکان استفاده از شعر است.

استفاده از شعر برای کودک جالب و برای فهم و درک مطالب او مفیدتر است.

مربیان و مادران باید به محتوای اشعار کودکان توجه جدی داشته باشند.

در اشعار و ادبیات کودکان، باید آنان را دعوت به نیکیهای اخلاقی و پیامهای عالی اخلاقی کنیم.

در شعر کودک باید به او الگو معرفی شود «اِشْبَهْ اَباکَ».

در تعلیمات کودکان باید آنان را با دستورات اخلاقی آشنا نمود. (حضرت زهرا علیها السلام سه دستور اخلاقی داشتند)

در ضمن سفارشهای اخلاقی مثبت باید کودک را از همنشینی های سوء نیز پرهیز داد. چون حضرت زهرا علیها السلام یک پرهیز اخلاقی هم در شعرها داشتند.

ما نبایستی کودکان را کم ظرفیت و غیرمستعد برای تعلیم مطالب جدّی و اساسی بدانیم همچنان که دیدیم حضرت زهرا علیها السلام مطالبی اساسی را به فرزند خود تعلیم می دهد.

مادران باید از همان کودکی به تلقینات مثبت اخلاقی به کودک و آموزش آنها توجه کنند همچنان که فاطمه زهرا علیها السلام از همان کودکی حق طلبی، عبادت و... را به کودک خود آموزش می دادند.

برای تربیت کودک باید از سبکهای هنری و ذوقی استفاده کرد. همچنان که حضرت زهرا علیها السلام از شعر برای بازی با فرزند خود بهره گیری می نماید.

در مقایسه دو شعری که حضرت زهرا علیها السلام برای امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام می خوانند فهمیده می شود این دو کودک دارای روحیات متفاوت از همدیگر بودند و حضرت زهراعلیها السلام به عنوان بهترین مادر، تشخیص این تنوع و تفاوت در روحیات و شخصیت کودکان خود را داده بود و در تربیت آنان این تفاوت را ملاحظه می نموده است که این خود برای مربیان و مادران مسئله ای بسیار اساسی و مهم است.

شعر حضرت زهرا برای امام حسین علیه السلام این است:

«اَنْتَ شَبیهٌ بِاَبی

لَسْتَ شَبیهًا بِعَلیٍّ»؛

حسین جانم! تو به پدرم رسول الله شباهت داری نه به پدرت علی.

پدر و مادر (و بزرگترهای کودک) نه تنها باید کودک را در بازی کردن آزاد بگذارند بلکه خودشان نیز باید در مواقع بیکاری با آنان بازی کنند. زیرا بازی کردن با پدر و مادر برای اطفال بسی لذت بخش است و آن را از علائم محبت می شمارند.

رسول خدا صلی الله علیه وآله با حسن و حسین علیهما السلام بازی می کرد. ابوهریره می گوید:

دیدم که رسول خدا دست حسن و حسین علیهما السلام را گرفته بود و پاهایشان روی پای آن حضرت قرار داشت و به آنان فرمود: نور دیدگان فاطمه! بالا بیایید. پس حسن و حسین بالا آمدند تا پا هایشان به سینه رسول خدا رسید. پس لبش را بر لبهای آنان گذاشته می بوسید و می فرمود: خدایا حسن و حسین را دوست دارم.

حسن و حسین در حضور پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و فاطمه علیها السلام کشتی گرفتند، در این میان پیامبر صلی اللَّه علیه و آله حسن علیه السلام را تشویق می کرد و مکرر می فرمود:

«اِیه یا حَسَن شَد عَلَی الحُسین فَاصْرِعه»؛

برپاخیز ای حسن! حسین را محکم بگیر و به زمین بیفکن.

فاطمه علیها السلام عرض کرد:

ای پدر! شگفتا که حسن را که بزرگتر است بر حسین که کوچکتر است، ترجیح می دهی و تشویق می کنی؟!

پیامبر صلی اللَّه علیه و آله فرمود: اینک این دوستم جبرئیل است که حسین علیه السلام را تشویق می کند، من هم در برابر او حسن علیه السلام را تشویق می نمایم (1) .

جابر می گوید، دیدم که رسول خدا با دست و پا راه می رفت و حسن و حسین علیهما السلام بر پشت آن حضرت سوار بودند و می فرمود: بهترین شتر، شتر شماست. و شما بهترین سوار هستید.

امام رضا علیه السلام از پدرانش روایت کرده که حسن و حسین علیهما السلام تا مقداری از شب گذشته در خانه رسول خدا بازی می کردند. سپس فرمود: نزد مادرتان بروید.

حسن و حسین علیهما السلام از خانه بیرون رفتند. پس برقی زد و زمین روشن شد و به خانه خودشان رسیدند. پیغمبر صلی الله علیه وآله فرمود: سپاس خدای را که ما اهلبیت را گرامی داشت. (2)